Tekst źródłowy strony Liga Obrony Praw Człowieka i Obywatela w Zagłębiu Dąbrowskim

'''Liga Obrony Praw Człowieka i Obywatela w Zagłębiu Dąbrowskim''' - taką nazwę nosiła utworzona w [[1921]] r. organizacja społeczna głosząca hasła wolności, demokracji i humanizmu, przeciwstawiająca się łamaniu prawa, nacjonalizmowi i nietolerancji.

==Historia powstania==
Zagłębiowski oddział Ligi powstał w [[Sosnowiec|Sosnowcu]] w dniu [[14 listopada]] [[1935]] r. z inicjatywy grupy inteligentów o lewicowych poglądach. Z Ligą związani byli nauczyciele, adwokaci, lekarze, inżynierowie itp. 
Początkowo skupiała ona ok. 150 członków, a później ([[1936]]) ich liczba wzrosła do 200.

==Władze i działacze organizacji==
[[17 stycznia]] [[1936]] r. na walnym zebraniu powołano zarząd organizacji. Przewodniczącym został [[Adam Piwowar]] z [[Dąbrowa Górnicza|Dąbrowy Górniczej]], geolog, znany działacz społeczny, I wiceprezesem [[Witold Wyspiański]], profesor [[Szkoła Realna w Sosnowcu|Gimnazjum Męskiego im. S. Staszica w Sosnowcu]], socjalista związany z ruchem wolnomularskim, a II wiceprezesem [[Karol Krzemiński]], bezpartyjny adwokat z [[Sosnowiec|Sosnowca]].
Sekretarzem mianowano komunistę Jana Gawlikowskiego, artystę malarza z [[Dąbrowa Górnicza|Dąbrowy Górniczej]]. Jego zastępcami zostali Zygmunt Rembawski i lekarka, Antonina Grosfeldowa, sympatyk KPP. Wśród działaczy Ligi byli także [[Aleksy Bień]], [[Władysław Dzidowski]]. [[Zygmunt Cieplak]], [[Franciszek Kurek]] (PPS), [[Jakub Dąbski]], [[Stefan Kotula]] (KPP).

==Cele organizacji==
Głównym celami Ligi było mobilizowanie opinii publicznej '''„w imię walki z faszyzmem i dyktaturą: o przywrócenie praw człowieka i obywatela, o reformę ustaw, które obrażają prawa jednostki oraz grup społecznych, politycznych
lub narodowościowych, w obronie każdego obywatela i każdego zrzeszenia, którego wolność lub prawa zostały obrażone, do walki z wszelkim uciskiem narodowościowym, wyznaniowym, społecznym lub politycznym, z wszelką samowolą, nadużywaniem władzy i nietolerancją”''''.

==Zebrania i wykłady==
Głoszone przez siebie idee Liga popularyzowała na licznych zebraniach i wykładach. Prelegentami byli działacze z [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębia]]: [[Witold Wyspiański]], [[Stefan Kontuła]], [[Antonina Grosfeldowa]] i in. oraz zamiejscowi, a wśród nich [[Andrzej Strug]], [[Adam Polewka]], [[Wanda Wasilewska]], dr Halina Krahelska,
Teodor Duracz, Tadeusz Dobrowolski.

==Akcje organizacji==
Już w końcu [[1935]] r. Liga Obrony Praw Człowieka i Obywatela podjęła wielką kampanię na rzecz amnestii dla więźniów politycznych i zniesienia obozu w Berezie Kartuskiej. Powołano również komitet do spraw represjonowanych z J. Gawlikiem i J. Dąbskim, który udzielał pomocy materialnej i lekarskiej osobom powracającym z więzień po ogłoszeniu na początku [[1936]] r. częściowej amnestii.

Akcję na rzecz uwolnienia wszystkich więźniów politycznych i przeciwko Berezie Kartuskiej Liga kontynuowała w [[1936]] r. Po aresztowaniu w [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębiu]] 73 osób podejrzanych o komunizm uchwalono w tej sprawie protest ([[24 kwietnia]]). Jednocześnie podejmowano zabiegi o uwolnienie komunistów i organizowano ich obronę.

Upominano się także o prześladowanych w innych krajach. Wystosowano np. rezolucję do ambasady niemieckiej w Warszawie w sprawie uwolnienia Emsta Thalmanna.

[[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębiowski]] oddział Ligi sprzeciwiał się brutalnemu traktowaniu przez policję strajkujących i demonstrujących robotników, ostro potępił krwawe wypadki w Krakowie, Częstochowie i Lwowie.

Liga Obrony Praw Człowieka i Obywatela włączyła się czynnie do prowadzonej w latach [[1935]] - [[1937]] międzynarodowej akcji na rzecz u trzymana pokoju i demokracji, skierowanej przeciwko agresywnej polityce faszystowskich Niemiec, Włoch i Japonii. W lipcu [[1936]] r. powołała komitet do spraw Światowego Kongresu Pokoju z [[Witold Wyspiański|W. Wyspiańskim]] na czele. Komitet, który swym zasięgiem objął także Górny Śląsk, prowadził bardzo aktywną działalność.

Wydawano odezwy i broszury propagandowe (''Wojna czy pokój, Swiatowy Kongres Pokoju w Brukseli''), organizowano zebrania i wiece, zbierano podpisy pod apelem pokoju itp. Tylko w jednym miesiącu apel podpisało
4 tys. osób. Wybrano również pięciu delegatów na Światowy Kongres Pokoju w Brukseli. Nie mogli jednak wyjechać, gdyż nie otrzymali paszportów.

==Likwidacja organizacji==
Władze sanacyjne uznały kampanię Ligi w obronie pokoju za niepożądaną i w połowie września [[1936]] r. zawiesiły jej działalność. W następnym roku minister spraw wewnętrznych rozwiązał tę organizację pod zarzutem prowadzenia
działalności komunistycznej.

==Bibliografia==
* {{Cytuj książkę  | nazwisko = Śmiałek| imię = Małgorzata |nazwisko2= |imię2= | tytuł = [[Sosnowieckie ABC (5)|Sosnowieckie ABC, tom V]] | data =[[2006]] | wydawca = [[Muzeum w Sosnowcu]] | miejsce =  | isbn = 978-83-89199-37-9 | strony = 32-33}}