Tekst źródłowy strony Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu

'''Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego''' - Instytut Badawczy istniejący w latach [[1950]] - [[2019]], od [[1965]] w [[Sosnowiec|Sosnowcu]] przy [[Ulica Kościelna (Sosnowiec)|ulicy Kościelnej]] 13; Prowadził badania w oparciu o statut badań naukowych, prace wdrożeniowych, działalność szkoleniową i ekspertyzową oraz działalność diagnostyczną, orzeczniczą i leczniczą w zakresie medycyny pracy i zdrowia środowiskowego. 

==Historia powstania==
Placówka rozpoczęła działalność w [[1950]] r. w Zabrzu-Rokitnicy jako integralna część {{W|Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach|Śląskiej Akademii Medycznej}}. Powstała z inicjatywy {{W|Brunon Antoni Nowakowski|prof. dr. hab. med. Brunona Nowakowskiego}}, rektora tej uczelni, pn. Centralnego Śląskiego Instytutu Medycyny Pracy (od [[1952]] r. Państwowy Instytut Medycyny Pracy Śląskiej Akademii Medycznej). Pracownie posiadała w katedrach Higieny, Fizyki Lekarskiej, Histologii, Chemii Fizjologicznej i Fizjologii. W ramach Instytutu działał również Ośrodek Badawczo-Leczniczy Chorób Zawodowych w Zabrzu (powstał w miejsce Oddziału Badania Pylic).

W [[1954]] r., decyzją Rady Ministrów, placówka została przekształcona w samodzielny, naukowy Instytut Medycyny Pracy w Przemyśle Węglowym i Hutniczym z siedzibą w Zabrzu-Rokitnicy. W jego skład weszły Zakłady:
Fizjologii i Patologii Pracy, Higieny Pracy, Badania Górniczych Stanowisk Pracy oraz Dział Kliniczny (dawniej Ośrodek Badawczo-Leczniczy Chorób Zawodowych), Dział Organizacyjno-Metodyczny i Administracyjno-Gospodarczy.

==Instytut w Sosnowcu==
Ze względu na brak własnej bazy lokalowej poszczególne agendy Instytutu mieściły się w kilku miastach, m.in. w Zabrzu, Bytomiu i Katowicach. W [[1965]] r. na jego siedzibę wyznaczono [[Sosnowiec]]. W byłym hotelu robotniczym przy ul. Bieruta (obecnie Kościelna), po przeprowadzeniu w nim prac remontowo-adaptacyjnych ([[1966]] - [[1970]]), umieszczono Klinikę Chorób Zawodowych a pozostałe agendy w postawionym obok, nowym budynku. Pełna integracja wszystkich jednostek organizacyjnych w [[Sosnowiec|Sosnowcu]] nastąpiła w [[1972]] r. Należały do nich Zakłady: Fizjologii Pracy, Psychologii Pracy, Higieny Pracy, Toksykologii Przemysłowej, Szkodliwości Fizycznych, Doświadczalnej Patologii Pracy oraz Klinika Chorób Zawodowych (dawny Dział Kliniczny) wraz z utworzonym w [[1968]] r. Ośrodkiem Informacji Toksykologicznej i Leczenia Ostrych Zatruć. W [[1986]] r. powstał Zakład Aerozoli - przekształcenia dotychczasowej Pracowni Pyłowej.

Na przełomie lat [[1991]] i [[1992]] placówka działała w strukturach Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi. [[10 stycznia]] [[1992]] r. odzyskała samodzielność pod poprzednią nazwą, którą [[13 sierpnia]] [[1992]] r. zmieniono na obowiązującą obecnie. Zadania statutowe Instytutu zostały wówczas poszerzone o zagadnienia higieny i medycyny środowiskowej. W latach [[1992]] - [[1995]] powołano Zakłady: Epidemiologii, Higieny Mieszkań, Monitoringu Zdrowia, Promocji Zdrowia, Polityki Zdrowotnej, a w strukturze Szpitala Klinicznego Przychodnię Medycyny
Środowiskowej i Laboratorium Medycyny Środowiskowej. Obecnie działalność badawczo-ekspertyzową prowadzą następujące Zakłady: Szkodliwości Chemicznych, Szkodliwości Fizycznych, Szkodliwości Biologicznych,
Fizjologii Pracy i Ergonomii, Zdrowia Środowiskowego i Epidemiologii, Toksykologii Genetycznej, Czynników Społecznych oraz Polityki Zdrowotnej (w organizacji).

Od [[1974]] r. Instytut posiada prawo prowadzenia przewodów doktorskich. Tytuł doktora nauk medycznych Rada Naukowa nadała dotychczas kilkudziesięciu osobom.

[[22 października]] [[2019]] rozpoczęto likwidację Instytutu, które zostało zakończone [[31 marca]] [[2022]]. 

==Pracownicy==
Liczba pracowników Instytutu ulegała zmianom. Początkowo pracowało tutaj zaledwie kilkadziesiąt osób. W [[1990]] r. Instytut zatrudniał 188 osób, w [[1995]] r. - 284, [[2001]] r. - 242, [[2007]] r. - 162 osoby, w tym 10 samodzielnych
pracowników naukowych (6 profesorów, 4 doktorów habilitowanych).

==Dyrektorzy==
Funkcje dyrektorów pełnili: <br>
prof. dr hab. med. [[Brunon Nowakowski]] (IV [[1950]] - III [[1961]])<br>
prof. dr [[Jerzy Nofer]] (IV [[1961]] - V [[1962]])<br>
prof. dr hab. med. [[Witold Zahorski]] (VI [[1962]] - X [[1970]])<br>
prof. dr hab. med. [[Konrad Szymczykiewicz]] (XII [[1970]] - III [[1990]])<br>
prof. dr hab. med. [[Henryka Langauer-Lewowicka]] (VII [[1990]] - III [[1991]])<br>
prof. dr hab. [[Jerzy Sokal]] (IV [[1991]] - [[22 kwietnia]] [[2006]])<br>
dr nauk medycznych [[Edmund Anczyk]] (IV [[2006]] - nadal).

==Zadania Instytutu==
Zadania Instytutu, od czasu jego powstania, koncentrowały się wokół zagadnień ochrony zdrowia pracowników zatrudnionych w przemyśle ciężkim oraz leczenia chorób spowodowanych szkodliwymi czynnikami występującymi
w miejscu pracy. Z czasem rozszerzono zakres działalności o problematykę medycyny środowiskowej. Instytut prowadzi badania naukowe, działalność ekspertyzową, szkoleniową, wdrożeniową, a także diagnostyczną, orzeczniczą
i leczniczą, podejmuje zadania związane z promocją zdrowia i profilaktyką chorób.

Podstawowym zadaniem Instytutu w pierwszych latach działalności było rozwiązanie problemu pylic wśród górników oraz innych chorób zawodowych płuc.
Realizowane w placówce tematy badawcze dotyczyły m.in. pneumopatii zawodowych, higienicznych aspektów narażania na pyły przemysłowe, zagrożenia termicznego w hutnictwie, zagrożeń związanych z wibracją, ultradźwiękami, polami elektromagnetycznymi. Do wiodących problemów naukowych należała również toksykologia metali ciężkich, głównie ołowiu, rtęci metalicznej, manganu i kadmu.

Instytut włączał się do badań podejmowanych w programach rządowych i węzłowych, międzyresortowych i resortowych. Obejmowały one różne zagadnienia, m.in. z ergonomii, chorób zawodowych, ostrych zatruć, fizjologii,
psychologii pracy, medycyny środowiskowej i in.

Do obowiązków Instytutu należało również sporządzanie ekspertyz, wydawanie orzeczeń i opinii dla zakładów przemysłowych, sądów, stacji sanitamo-epidemiologicznych i instytutów naukowo-badawczych, placówek służby
zdrowia i in. organów państwowych w sprawach leżących w gestii merytorycznej działalności tej placówki. W latach [[1970]] - [[1995]] np. tylko dla zakładów pracy wykonano 643 ekspertyzy.

Do [[1991]] r. Instytut (Dział Nadzoru Specjalistycznego i Szkolenia Podyplomowego) sprawował nadzór nad placówkami Higieny Pracy Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych, Wojewódzkimi Przychodniami Przemysłowymi
w 19 województwach oraz Wojewódzką Przychodnią Górniczą w Katowicach. 

==Działalność szkoleniowa==
Od [[1955]] r. wprowadzono działalność szkoleniową z zakresu higieny i medycyny pracy, a od [[1992]] r. także medycyny środowiskowej: kursy dla lekarzy zatrudnionych w przemysłowej służbie zdrowia, szkolenia dla pracowników stacji sanitarno-epidemiologicznych, Państwowej Inspekcji Pracy, pracowników laboratoriów zakładowych.

W Klinice Chorób Zawodowych odbywały się ponadto indywidualne szkolenia dla lekarzy przygotowujących się do egzaminów specjalizacyjnych z medycyny pracy; corocznie przeprowadzano je w Instytucie.

W latach 90. XX w. zaczęto organizować studia podyplomowe kształcące lekarzy środowiskowych.

Obecnie powstaje w Instytucie, w ramach wdrażania Programu Rządowego „Środowisko a Zdrowie”, pierwsze w Polsce Centrum Szkoleniowe Zdrowia Środowiskowego. W ofercie programowej uwzględniono różne formy
kształcenia.

==Szpital==
Do Instytutu należy szpital utworzony w [[1992]] r. na bazie poprzednio działających jednostek organizacyjnych, z Oddziałem Chorób Zawodowych oraz Oddziałem Toksykologii Klinicznej z Regionalnym Ośrodkiem Ostrych Zatruć. Funkcjonują również Przychodnia Chorób Zawodowych i jedyna w Polsce Przychodnia Medycyny Środowiskowej, liczne poradnie i pracownie specjalistyczne.

Szpital prowadzi działalność diagnostyczną, leczniczą, orzeczniczą i profilaktyczną w zakresie ochrony zdrowia pracowników i ludności narażonej na ujemne działania czynników środowiskowych. Uczestniczy także w pracach
naukowo-badawczych i ekspertyzowych Instytutu.

==Siedziba towarzystw==
W Instytucie w [[Sosnowiec|Sosnowcu]] ma siedzibę Polskie towarzystwo Medycyny Środowiskowej, Polskie Towarzystwo Medycyny Pracy-Oddział Śląski oraz Stowarzyszenie Higienistów Pracy.

==Działalność informacyjna==
Od [[1998]] r. Instytut wydaje periodyk pn. „Medycyna środowiskowa” (ukazuje się dwa razy w roku).

==Działalność międzynarodowa==
Niektóre problemy badawcze rozwiązywano przy współpracy z zagranicznymi placówkami naukowymi, m.in. we Włoszech, Szwecji, Holandii bądź przy współudziale Światowej Organizacji Zdrowia i Komisji Wspólnot Europejskich.

Ożywienie kontaktów międzynarodowych przyczyniło się do powołania w [[1992]] r. Sekcji, a następnie Działu Współpracy z Zagranicą.

Na początku lat 90. XX w. placówka uzyskała status Ośrodka Współpracującego ze Światową Organizacją Zdrowia w Zakresie Oceny Skutków Zdrowotnych Zanieczyszczenia Środowiska oraz Szkolenia w Dziedzinie Zdrowia
Środowiskowego.

==Bibliografia==
*{{Cytuj książkę  | nazwisko = Śmiałek| imię = Małgorzata |nazwisko2= Studencki |imię2= Zbigniew | tytuł = [[Sosnowieckie ABC (7)|Sosnowieckie ABC, tom VII]] | data =[[2008]] | wydawca = [[Muzeum w Sosnowcu]] | miejsce =  | isbn = 978-83-89199-37-9 | strony = 26-30}}