Michał Federowski jako prekursor badań ludoznawczych w Zagłębiu Dąbrowskim

Biblioteka Zagłębiaka
Tytuł	Michał Federowski jako prekursor badań ludoznawczych w Zagłębiu Dąbrowskim
Rok wydania	1981
Miejsce wydania	Katowice - Zawiercie
Liczba stron	63
Autor
Autor	Janusz Kopeć

Informacje:

Autor: Janusz Kopeć

Wydawca: Towarzystwo Miłośników Ziemi Zawierciańskiej

ISBN

Miejsce i rok wydania: Katowice - Zawiercie, 1981

Ilość stron: 63

Opis:

Wstęp do książki autorstwa Adolfa Dygacza:

Na polskiej mapie etnograficznej Zagłębie Dąbrowskie stanowiło długo białą plamę. Co prawda z tego terenu publikowano sporadycznie materiały ludowe, jak na przykład Oskar Kolberg w swoim monumentalnym dziele "Lud" (tom 18 i 19 Kieleckie z 1885 i 1886) i J. S. Ziemba w czasopiśmie "Wisła" (1888), a z pobliskiej ziemi olkuskiej Stanisław Ciszewski w serii "Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej" (1886 i 1887), były to jednak wyłącznie źródła i to nikłe, potwierdzające jedynie obecność i żywotność tutejszej kultury ludowej, brakowało zaś osobnego dzieła całościowego.

Lukę tę wypełniła w ludoznawstwie dwutomowa monografia Michała Federowskiego, podówczas początkującego folklorysty-slawisty, p.t. "Lud z okolic Żarek, Siewierza i Pilicy" (1888-1889) (...)

Bezsprzecznie monografia Michała Federowskiego "Lud z okolic Żarek, Siewierza i Pilicy" miała charakter pionierski i odkrywczy, taką też pozostała do czasów obecnych, niestety niezastąpiona przez późniejszą etnografię. Co gorsza, poszła w niepamięć, znana dziś z bezpośredniego kontaktu tylko nie licznym kompetentnym fachowcom. A ma to dzieło obecnie nie tylko cenną wartość źródłową i dokumentacyjno-poznawczą, ale również historyczną, umożliwia bowiem przedstawienie dowodnie procesów przeobrażeń kultury ludowej Zagłębia Dąbrowskiego.

Wypływa stąd postulat o wznowienie rzadko dostępnej monografii Michała Federowskiego, wzorem eredycji źródeł folklorystycznych XIX wieku, realizowanych przez Wydawnictwo "Ossolineum" i Sląski Instytut Naukowy w Opolu. Z dużym uznaniem należy powitać inicjatywę działacza, a także coraz więcej i folklorysty zagłębiowskiego, Janusza Kopcia, który napisał trzyarkuszowe studium o wyżej wymienionej książce, przedstawione mi do opinii. Jest to praca bardzo ambitna, napisana z talentem naukowym i literackim.

Na wstępie autor nakreśla, wraz z biogramem, sylwetkę Michała Federowskiego, oceniając syntetycznie cały dorobek badacza. Oczywiście w merytorycznej części studium poddaje gruntownej analizie wszystkie ujęte w książce przekazy, tak z zakresu kultury materialnej i społecznej, jak również umysłowej. Ta ostatnia, zwłaszcza pieśni ludowe, zajmują lwią część pracy Michała Federowskiego, co także znalazło wyraz i odpowiednie proporcje w studium autora.

Największym walorem pracy wydaje się to, że Janusz Kopeć, posługując się swobodnie i skutecznie metodą opisową, analityczną, porównawczą i dyferencyjną - jako głównymi narzędziami badań - konfrontuje ustawicznie źródła XIX wieku z wiedzą współczesną, przez co bardzo instruktywnie i wyraziście ukazuje osiągnięcia Michała Federowskiego, a samo studium zyskuje na obiektywizmie. Wskazuje na to chociażby zawarta już w przypisach imponująca bibliografia. Z dużym sensem sporządzony jest pouczający aneks, w którym podano materiały pieśniowe wedle współczesnej klasyfikacji i systematyki. Język pracy jest giętki i komunikatywny, styl jasny, narracja swobodna i potoczysta. W znacznym stopniu decyduje to o przeznaczeniu pracy. Jak widać jest ona adresowana nie tylko do pracowników nauki, ale także działaczy, instruktorów zespołów artystycznych, nauczycieli, kształcącej się młodzieży.

W mojej ocenie studium Janusza Kopcia p.t. "Michał Federowski jako prekursor badań ludoznawczych w Zagłębiu Dąbrowskim jest potrzebne tak w aspekcie naukowym jak i społecznym. Równocześnie stanowi ono cenną pozycję i nowe, znaczne osiągnięcie etnografii polskiej.

Spis treści:

strona 05 • Przedmowa (Doc. dr hab. Adolf Dygacz)

strona 05 • Wiadomości ogólne o życiu i twórczości Michała Federowskiego

strona 11 • Zakres terytorialny badań

strona 14 • Elementy kultury materialnej

strona 15 • Schemat zagrody chłopskiej

strona 18 • Strój ludowy

strona 19 • Zajęcia ludu

strona 20 • Zagadnienia kultury ludowej

strona 20 • Zwyczaje i obrzędy

strona 23 • Liryka ludowa

strona 48 • Praktyki magiczne

strona 49 • Legendy, podania, baśnie

strona 50 • Przysłowia

strona 51 • Zagadki ludowe

strona 55 • Uwagi końcowe

strona 56 • Wykaz miejscowości objętych badaniami

strona 56 • Indeks nazwisk

strona 57 • Aneks pieśni

strona 58 • Przypisy

strona 63 • Spis treści