Ulica Stanisława Małachowskiego (Sosnowiec)

Ulica Fabryczna (Małachowskiego) na planie miasta z 1907 roku

Ulica Stanisława Małachowskiego (Małachowskiego) - Ulica położona w najstarszej części miasta zwana była początkowo ulicą Fabryczną / Фабричная. Pod taką nazwą figuruje w pierwszym spisie ulic, sporządzonym po uzyskaniu praw miejskich, oraz na planie Sosnowca z 1907 r.

Historia

Na ulicę Małachowskiego przemianowano ją w 1916 r. z okazji obchodów 125. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Od początku obejmowała odcinek drogi od ulicy Głównej (3 Maja) do mostu na Czarnej Przemszy, gdzie łączyła się z Schönowską (obecnie l Maja). Usytuowana w okolicy dworca kolejowego. Należała do śródmiejskich ulic handlowych w dużym stopniu zamieszkaną przez ludność żydowską. Należąca do śródmieścia ulica Małachowskiego zachowała nadal charakter ulicy handlowo-usługowej. Tutaj także, w kompleksie budynków położonych obok Banku Przemysłowo Handlowego mieści się kilka wydziałów Urzędu Miejskiego i ma swoją siedzibę Straż Miejska. W 2002 na skrzyżowaniu ulic Małachowskiego, Kościelnej i Modrzejowskiej powstały budynki Forum i Kino Helios. Ten drugi został postawiony w miejscu, gdzie przez lata znajdował się dom wykonany z kamienia wapiennego pochodzący z 1860 roku. Elewacja od strony ul. Małachowskiego została zachowana i stanowi część budynku Kina Helios. W 2016 wystartowała akcja ożywienia centrum i ulicy Małachowskiego pod nazwą Wpadaj na Małacha. W ramach akcji na ulicy umiejscowiono szereg lokali gastronomicznych i rozrywkowych: puby, bary, restauracje, kluby. Do najbardziej znanych należą: Kamienica Klub i Księgarnia - uruchomiona w lokalu po dawnej księgarni, nawiązująca wystrojem do tejże. W tym samym roku rewitalizację przeszedł także jeden z trzech skwerów. W 2017 wytyczono miejsce i uruchomiono ogródki piwne i wprowadzono czasowy, weekendowy zakaz ruchu. W 2021 rozpoczęła się przebudowa ulicy, związana z wymianą torowiska z zamiarem przeznaczenia ulicy na strefę pieszą.

Edukacja

Od 1910 r. w budynku przy ulicy Fabrycznej 7 (Małachowskiego 5) mieściła się 7-klasowa Szkoła Handlowa Józefy Siwikowej, przekształcona następnie w 8-klasowe Gimnazjum Polskiej Macierzy Szkolnej, a w 1921 r. w Gimnazjum Państwowe Żeńskie im. E. Plater. W 1934 r. szkołę przeniesiono do nowego gmachu przy ul. Parkowej.

Banki na ulicy

W latach 20. XX w. w ramach realizacji ambitnego programu rozwoju miasta, opracowanego przez prof. Jana Rakowicza, przy ul. Małachowskiego powstały dwa obiekty bankowe. Pierwszy z nich Bank Polski (obecnie Bank ING), wybudowany według projektu znakomitego architekta polskiego, Mariana Lalewicza, nawiązuje do architektury akademickiego klasycyzmu. Drugi Bank Handlowy (obecnie Bank Przemysłowo Handlowy PBK S.A.) składa silę z dwóch części: niższego obiektu pochodzącego z 1908 r. i dobudowanego do niego gmachu w stylu eklektycznym, mieszczącego salę operacyjną banku.

Zabudowa / Architektura / Zabytki

Ulica Małachowskiego zabudowywana była piętrowymi kamienicami czynszowymi dekorowanymi frontami i oficynami. W latach 20. XX w. w ramach realizacji programu rozwoju miasta, opracowanego przez prof. Jana Rakowicza, przy ul. Małachowskiego powstały dwa obiekty bankowe:

Bank Polski, w okresie II wojny światowej Bank Rzeszy, a po wojnie Bank Śląski, a następnie ING – projektu Mariana Lalewicza, nawiązuje do architektury akademickiego klasycyzmu
Bank Handlowy potem Bank Przemysłowo Handlowy PBK S.A. – składa silę z dwóch części: niższego obiektu pochodzącego z 1908 r. i dobudowanego do niego gmachu w stylu eklektycznym.

Część starej zabudowy wyburzono w latach 70. XX w. Spośród kamienic, które przetrwały, dwie wyróżniają się ozdobnymi fasadami o charakterystycznej dla secesji ornamentyce (Małachowskiego 9 i 32). Kolejnym charakterystycznym obiektem budowlanym u zbiegu ulic Małachowskiego i Kościelnej jest tzw. sosnowiecka superjednostka – budynek z kamienia z początku XX w. zamieszkały niegdyś przez ludność pochodzenia żydowskiego . W czasie II wojny światowej na placu przed tym domem wykonywano egzekucje Żydów.

Zabytki

Przy ulicy znajdują się następujące historyczne obiekty i miejsca:

budynek dawnego Banku Handlowego, składający się z dwóch części połączonych łącznikiem (ul. St. Małachowskiego 3), wzniesiony w 1908 według projektu architekta Kugora, przebudowany w 1923 według projektu Bolesława Żurkowskiego, wpisany do rejestru zabytków 15 września 1995 (nr rej.: A-1609/95),
zespół zabudowań składający się z gmachu banku (dawny Bank Polski) oraz dwóch budynków mieszkalnych (ul. St. Małachowskiego 7), wzniesiony w latach 1922−1924 w stylu neoklasycyzmu, według projektu Mariana Lalewicza, wpisany do rejestru zabytków 30 kwietnia 1993 (nr rej.: A/1529/93),
kamienica mieszkalna ul. St. Małachowskiego 4,
kamienica mieszkalno-usługowa ul. St. Małachowskiego 5 (dawny budynek szkoły),
kamienica mieszkalna ul. St. Małachowskiego 8,
kamienica mieszkalna z secesyjnymi zdobieniami ul. St. Małachowskiego 9,
kamienica mieszkalna ul. St. Małachowskiego 10,
kamienica mieszkalna ul. St. Małachowskiego 26,
kamienica mieszkalna z secesyjnymi zdobieniami ul. St. Małachowskiego 32,
kamienica mieszkalna ul. St. Małachowskiego 34,
kamienica mieszkalna ul. St. Małachowskiego 40,
kamienica mieszkalna ul. St. Małachowskiego 42,
kamienica mieszkalna datowana na XIX wiek, ul. St. Małachowskiego 46,
kamienica mieszkalna w stylu modernistycznym ul. St. Małachowskiego 48.