Dworzec kolejowy Sosnowiec Maczki
| Stacje i przystanki kolejowe w Zagłębiu Dąbrowskim | |
| |
| Sosnowiec Maczki Dworzec Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej w Maczkach | |
| Miejscowość | Sosnowiec |
| Adres | Maczki |
| Data otwarcia | 1848 |
| Poprzednie nazwy | Maczki Granica, Maczki Uroczysko |
| Dane techniczne | |
| Liczba peronów | 3 |
| Liczba krawędzi peronowych |
3 |
| Kasy | Nie |
| Przejścia nadziemne | Tak |
| Przejścia podziemne | Nie |
| Linie kolejowe | |
| |
Dworzec Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej w Maczkach - należy do cennych obiektów architektonicznych Sosnowca - w 1967 r. wpisany został do rejestru zabytków.
Historia
Wybudowano go w latach 1847 - 1848 / 1850 po przeprowadzeniu linii kolejowej w okolicach ówczesnej wsi Macki. Oprócz budynku dworca do użytku oddano wówczas parowozownię i komorę celną. Uroczyste otwarcie trasy kolejowej nastąpiło w dniu 13 października 1848 r. Budynek dworca pierwotnie parterowy, rozbudowany w drugim etapie o piętro[1]. Na piętrze powstały pokoje mieszkalne dla dostojnych gości – według układu pomieszczeń można powiedzieć, że wedle dzisiejszej nomenklatury było to dziewięć apartamentów. W trzecim etapie powstały dwa dodatkowe skrzydła. Aneks po zachodniej stronie nie zachował się a o jego istnieniu świadczą ślady na zachodniej szczytowej ścianie dworca można dostrzec pozostałości po oknach i boniowaniu, które tam było pierwotnie.
Do czasu wybudowania w 1859 roku dworca głównego w Sosnowcu – funkcjonował jako dworzec najwyższej, pierwszej klasy. To wiązało się m.in. z jakością obsługi oraz liczbą żołnierzy, którzy pełnili wtedy funkcję dzisiejszej straży granicznej.
Stacja wraz z tworząc się wokół niej osadą, zamieszkała początkowo wyłącznic przez obsługę kolei, nazwana została Granicą. Zadecydowało o tym położenie dworca przy ówczesnej granicy z Austrią. Dworzec powstał na pustkowiu, w pewnym oddaleniu od wsi, a usytuowano go dość nietypowo między torami kolejowymi. Cała zabudowa stacji zwrócona jest w kierunku torów.
Architektura
Według publikacji Stanisława Łozy ("Architekci i budowniczowie w Polsce" z 1954) gmach dworca zaprojektował Henryk Marconi, jeden z najwybitniejszych architektów pierwszej połowy XIX w. Według badań Jacka Jakubka dworzec powstał według projektu Teofila Schillera (uczeń Marconiego i ojciec Stanisława Szyllera).
Okazała neorenesansowa bryła założona została na planie wydłużonego prostokąta o imponującej długości 230 m. Budowla charakteryzuje się prostotą formy, symetrią i osiowością. W elewacjach dekorowana była boniowaniem i charakteryzowała się wydatnym kostkowym gzymsem (zlikwidowanym po II wojnic światowej).
Znaczenie dworca
Dworzec był miejscem ekspedycji osobowej i towarowej, a zarazem pełnił funkcje reprezentacyjne. W jego wnętrzach mieściły się pokoje dla podróżującego cara i jego rodziny. Wnętrza tzw. apartamentów dworskich, znajdujących się na piętrze wyposażone były w okazal e meble i marmurowe kominki, a ściany pomieszczeń zdobiły polichromie. Na parterze mieściły się poczekalnie dla podróżnych klasy I, II i III, połączone z restauracjami i bufetami. Restauracje I klasy zachwycały wytwornym, eleganckim wystrojem. W budynku znajdował się również kantor wymiany pieniędzy. Obok dworca powstał zaprojektowany przez Marconiego budynek komory celnej.
W 1884 r. przez Granicę przeprowadzono drugą linię kolejową odcinek Drogi Żelaznej lwangrodzko-Dąbrowskiej , która łączyła Iwanogród (Dęblin) z Dąbrową Górniczą. Dla potrzeb tej kolei powstał tzw. młodszy dworzec zniszczony w okresie okupacji hitlerowskiej.
Granica rozwinęła się w duży ośrodek kolejowy. W latach 1848 - 1859 była jedyną stacją nadgraniczną Cesarstwa Rosyjskiego. Krzyżowały się tu drogi Rosji, Prus i Austro-Węgier.
Okres utraty znaczenia
Znaczenie osady, a wraz z nim całego zespołu dworcowego, ulegało stopniowemu osłabieniu po przeprowadzeniu linii kolejowej przez Sosnowiec i utworzeniu tutaj stacji nadgranicznej. Dalszy spadek roli osady jako ważnego węzła kolejowego ma związek z odzyskaniem niepodległości i zlikwidowaniem granicy z Austrią. Wtedy także aktualność straciła nazwa miejscowości. Zmieniono ją na Uroczysko, a w 1925 r. nadano jej obecną nazwę Maczki.
Przez długi czas dworzec w Granicy nie był rozbudowywany. Dopiero na przełomie XIX i XX w. dokonano wielu istotnych zmian, m.in. przedłużono na całą długość budowli wiaty peronowe i w pewnym zakresie zmieniono wystrój wnętrz. Z tego okresu pochodzą - zachowane do tej pory - stiuki i stolarka. Poważne remonty dworca przeprowadzono w latach 30. XX w. i po II wojnie światowej.
Ostatnie lata funkcjonowania
2004 obecnie budynek znajduje się w bardzo złym stanic technicznym. Użyteczność dworca została znacznie ograniczona w ciągu doby zatrzymywało się tutaj tylko kilka pociągów osobowych. Nieczynne były kasy, zamknięto poczekalnie, okna są „zabite” deskami, a drzwi wejściowe zamurowane. Zabytkowy dworzec w Maczkach oczekuje na odrestaurowanie.
Od roku 2009 na dworcu nie zatrzymuje się już żaden pociąg.
25 lipca 2014 podpisano list intencyjny przez PKP i Politechnikę Śląską. Dwa lata później, w lipcu 2016 roku, PKP wybrały konsorcjum złożone z gliwickiej firmy PA Nova, wrocławskiej Grupy Budowlanej TWS i Przedsiębiorstwa Inżynieryjnego Socar z Żarek Letnisko. We wrześniu 2016 roku rozpoczęła się przebudowa i rewitalizacja dworca w Maczkach. Wskazane przez PKP konsorcjum miało przekształcić dworzec w Centrum Naukowo-Dydaktyczne Transportu Kolejowego Politechniki Śląskiej. Ostatecznie Politechnika Śląska wycofała się z inwestycji.
.jpg)
.jpg)
Galeria
Wnętrze Dworca na Granicy
Peron Dworca na Granicy
Dworzec na Granicy
Opis zdjęcia:
Opis zdjęcia:
Bibliografia
- Małgorzata Śmiałek: Sosnowieckie ABC, tom III. Muzeum w Sosnowcu, 2004, s. 14-15. ISBN 83-89199-11-4.
- Jacek Jakubek: Od Granicy do Maczek. Historia budowlana dworca kolejowego Sosnowiec-Maczki. Sosnowiec: Miejski Dom Kultury Kazimierz, 2020. ISBN 978-83-64219-55-9.
Materiały filmowe
<videoflash>DgHvucXE1Fo</videoflash>
