Księstwo Siewierskie (1443-1790): Różnice pomiędzy wersjami
Nie podano opisu zmian |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Księstwo Siewierskie''' (łac. Ducatus Severiensis; czes.Seveřské knížectví) - księstwo istniejące od 1341 roku do 1815 roku. Formalnie tytuł księcia siewierskiego używano do [[1951]] roku .Księstwo położone na Wyżynie Śląsko-Krakowskiej (Zachodniomałopolskiej) w dorzeczu Czarnej Przemszy i Warty. Zachodnią granice księstwa stanowiła rzeka [[Brynica]] ,a | '''Księstwo Siewierskie''' (łac. Ducatus Severiensis; czes.Seveřské knížectví) - księstwo istniejące od [[1341]] roku do [[1815]] roku. Formalnie tytuł księcia siewierskiego używano do [[1951]] roku. Księstwo położone na Wyżynie Śląsko-Krakowskiej (Zachodniomałopolskiej) w dorzeczu [[Czarna Przemsza|Czarnej Przemszy]] i [[Warta|Warty]]. Zachodnią granice księstwa stanowiła rzeka [[Brynica]], a następnie przebiegała pomiędzy miejscowościami [[Woźniki (gm. Irządze)|Woźniki]] i [[Koziegłowy]] i biegła do rzeki Lipinki. Lipnik stanowił północną granicę. W miejscu połączenia z [[Warta|Wartą]] granica skręcała na południe. Rzeka [[Warta]] i [[Czarna Przemsza]] stanowią wschodnią granice. Stanowiła wschodnią granicę Księstwa. | ||
W skład księstwa wchodziły m.in.: [[Siewierz]], [[Czeladź]], [[Milowice (Sosnowiec)|Milowice]], [[Łagisza (Będzin)|Łagisza]], [[Małobądz (Będzin)|Małobądz]], [[Grodziec (Będzin)|Grodziec]], [[Wojkowice]], [[Sarnów (gm. Psary)]], [[Preczów (gm. Psary)|Preczów]], [[Bobrowniki (gm. Bobrowniki)|Bobrowniki]], [[Psary (gm. Psary)|Psary]], [[Dobieszowice (gm. Bobrowniki)|Dobieszowice]], [[Rogoźnik (gm. Bobrowniki)|Rogoźnik]], Chrószczobród, [[Przeczyce (gm. Mierzęcice)|Przeczyce]], [[Siemonia (gm. Bobrowniki)|Siemonia]], [[Mierzęcice (gm. Mierzęcice)|Mierzęcice]], Targoszyce, [[Ożarowice (gm. Ożarowice)|Ożarowice]], [[Pyrzowice (gm. Ożarowice)|Pyrzowice]], Zędek, [[Markowice (gm. Koziegłowy)|Markowice]], [[Pińczyce (gm. Koziegłowy)|Pińczyce]], [[Koziegłowy]], [[Koziegłówki (gm. Koziegłowy)|Koziegłówki]], [[Cynków (gm. Koziegłowy)|Cynków]], Rudnik Mały, Kamienica Polska, Rudnik Wielki. | |||
== Historia == | == Historia == | ||
[[Plik:Ksiestwo siewierskie.png|right|Obszar Księstwa według dzisiejszych granic regionu|thumb]] | [[Plik:Ksiestwo siewierskie.png|right|Obszar Księstwa według dzisiejszych granic regionu|thumb]] | ||
[[Plik:Ksiestwo siewierskie.jpg|right|Księstwo Siewierskie na mapie umocnień tzw. orlich gniazd|thumb]] | [[Plik:Ksiestwo siewierskie.jpg|right|Księstwo Siewierskie na mapie umocnień tzw. orlich gniazd|thumb]] | ||
[[Plik:Ks1p.png|right|Obszar Księstwa|thumb]] | [[Plik:Ks1p.png|right|Obszar Księstwa|thumb]] | ||
Pierwsze wzmianka o Siewierzu pochodzi z 1125 roku . | Pierwsze wzmianka o Siewierzu pochodzi z 1125 roku . | ||
W | W dokumencie Legata papieskiego Idziego napisano, iż klasztor Benedyktów w Tyńcu pod Krakowem pobierał część opłat z targu i jatki w [[Siewierz|Siewierzu]]. | ||
Książę dzielnicy krakowskiej, Kazimierz II Sprawiedliwy, po zdobyciu władzy w 1177, podarował bratankowi księciu raciborskiemu Mieszkowi Plątonogiemu, | Książę dzielnicy krakowskiej, Kazimierz II Sprawiedliwy, po zdobyciu władzy w [[1177]], podarował bratankowi księciu raciborskiemu Mieszkowi Plątonogiemu, [[Siewierz]] wchodzący w skład kasztelanii bytomskiej i kasztelanią oświęcimską. | ||
Na początku XIII wieku Siewierz był kasztelanią | Na początku XIII wieku [[Siewierz]] był kasztelanią wchodzącą w skład księstwa opolska-raciborskiego. W [[1241]] r. w czasie najazdu tatarów nastąpiło spalenie [[Siewierz|Siewierza]]. Ziemi siewierskiej jako odrębne terytorium została wspomniana po raz pierwszy w dokumencie z [[1266]] r., Użyto wtedy formuły '''"districtus severiensis"'''. W [[1281]] r., obszar księstwa siewierskiego przeszedł we władanie Kazimierza I Bytomsko-Kozielskiego.W [[1337]] r. Kazimierz Cieszyński kupił dystrykt siewierski książąt bytomskich. A w roku [[1341]] zaczęto używać określenia "Księstwo siewierskie". | ||
1. stycznia [[1444]] Jan Długosz w imieniu bp [[Zbigniew Oleśnicki|Zbigniewa Oleśnickiego]] wpłacił księciu Wacławowi cieszyńskiemu pierwszą ratę za Księstwo Siewierskie (zakupione przez biskupa [[30 grudnia]] [[1443]]). | |||
1. stycznia 1444 Jan Długosz w imieniu bp Zbigniewa Oleśnickiego wpłacił księciu Wacławowi cieszyńskiemu pierwszą ratę za Księstwo Siewierskie (zakupione przez biskupa 30 | W latach [[1443]] - [[1790]] samodzielne księstwo, pod panowaniem książąt siewierskich, którymi byli kolejni biskupi krakowscy. Był to obszar niezależny od królów polskich. | ||
W latach 1443 - 1790 samodzielne księstwo, pod panowaniem książąt siewierskich, którymi byli kolejni biskupi krakowscy. Był to obszar niezależny od królów polskich. | |||
W okresie potopu szwedzkiego księstwo było formalnie neutralne. Jednak jesienią 1655 roku było | W okresie potopu szwedzkiego księstwo było formalnie neutralne. Jednak jesienią [[1655]] roku było się na krótko schronieniem dla naciskanych przez Szwedów wojsk hetmana Stefana Czarnieckiego. Król szwedzki uznał ten incydent za niedopełnienie warunków neutralności i wkrótce po wycofaniu się z [[Siewierz|Siewierza]] ostatnich oddziałów polskich rozkazał zajęcie miasta. W [[Siewierz]] przez wiele lat po zakończeniu wojny trwały prace mające na celu usunięcie wszystkich szkód powstałych w czasie pobytu Szwedów w mieście. | ||
Koniec niezależność terytorialna księstwa ustalona została w czasie obrad Sejmu Wielkiego. Na podstawie ustaw z 1790 r. i 1791 r. Księstwo Siewierskie zostało włączone do Korony, jako osobna jednostka terytorialna w woj. krakowskim. | Koniec niezależność terytorialna księstwa ustalona została w czasie obrad Sejmu Wielkiego. Na podstawie ustaw z [[1790]] r. i [[1791]] r. Księstwo Siewierskie zostało włączone do Korony, jako osobna jednostka terytorialna w woj. krakowskim. | ||
==Organizacja i charakterystyka księstwa== | ==Organizacja i charakterystyka księstwa== | ||
Władcą i właścicielem | Władcą i właścicielem księstwa byli kolejni biskupi krakowscy. Pierwszym który używał tytułu książę siewierski był w [[1484]] biskup Jan Rzeszowski. Księstwo posiadało własne wojsko. | ||
Miasto i mieszczanie posiadali różne przywilejów nadane przez biskupów krakowskich. Przywileje dotyczyły : handlu, zwolnienia od opłat w okresie klęsk żywiołowych, ułatwienia dla rzemiosła oraz nadania gruntów rolnych i leśnych. | Miasto i mieszczanie posiadali różne przywilejów nadane przez biskupów krakowskich. Przywileje dotyczyły: handlu, zwolnienia od opłat w okresie klęsk żywiołowych, ułatwienia dla rzemiosła oraz nadania gruntów rolnych i leśnych. | ||
Biskupi krakowscy nadawali | Biskupi krakowscy nadawali również mieszkańcom księstwa tytuły szlacheckie. | ||
W wiekach XIII-XIV kopano i wytapiano tu srebro i ołów. W wiekach XV-XVIII działały liczne kuźnice żelaza, bazujące na lokalnych zasobach rud żelaza. | W wiekach XIII-XIV kopano i wytapiano tu srebro i ołów. W wiekach XV-XVIII działały liczne kuźnice żelaza, bazujące na lokalnych zasobach rud żelaza. | ||
W Księstwie funkcjonowało twarde prawo i funkcjonował zakaz osadnictwa żydowskiego (jako, że był to teren katolickich biskupów krakowskich). Siewierz posiadał tzw. prawo miecza (prawo wykonywania wyroków śmierci).W 1625 roku na zamku siewierskim | W Księstwie funkcjonowało twarde prawo i funkcjonował zakaz osadnictwa żydowskiego (jako, że był to teren katolickich biskupów krakowskich). [[Siewierz]] posiadał tzw. prawo miecza (prawo wykonywania wyroków śmierci). W [[1625]] roku na [[Zamek w Siewierzu|zamku siewierskim]] rozpoczął działalność słynący z surowości i egzekwowania prawa przy pomocy kata – Trybunał Siewierski. Funkcjonowało nawet powiedzenie: ''"Bij kradnij, zabijaj, lecz Siewierz omijaj"'' | ||
== Poczet książąt siewierskich == | == Poczet książąt siewierskich == | ||
| Linia 36: | Linia 36: | ||
********** | ********** | ||
*1423-1455 - Zbigniew Oleśnicki | *1423-1455 - [[Zbigniew Oleśnicki]] | ||
*1455-1460 - Tomasz Strzępiński | *1455-1460 - Tomasz Strzępiński | ||
*1461-1463 - Jakub I z Sienna | *1461-1463 - Jakub I z Sienna | ||
Wersja z 06:51, 21 sie 2012
Księstwo Siewierskie (łac. Ducatus Severiensis; czes.Seveřské knížectví) - księstwo istniejące od 1341 roku do 1815 roku. Formalnie tytuł księcia siewierskiego używano do 1951 roku. Księstwo położone na Wyżynie Śląsko-Krakowskiej (Zachodniomałopolskiej) w dorzeczu Czarnej Przemszy i Warty. Zachodnią granice księstwa stanowiła rzeka Brynica, a następnie przebiegała pomiędzy miejscowościami Woźniki i Koziegłowy i biegła do rzeki Lipinki. Lipnik stanowił północną granicę. W miejscu połączenia z Wartą granica skręcała na południe. Rzeka Warta i Czarna Przemsza stanowią wschodnią granice. Stanowiła wschodnią granicę Księstwa.
W skład księstwa wchodziły m.in.: Siewierz, Czeladź, Milowice, Łagisza, Małobądz, Grodziec, Wojkowice, Sarnów (gm. Psary), Preczów, Bobrowniki, Psary, Dobieszowice, Rogoźnik, Chrószczobród, Przeczyce, Siemonia, Mierzęcice, Targoszyce, Ożarowice, Pyrzowice, Zędek, Markowice, Pińczyce, Koziegłowy, Koziegłówki, Cynków, Rudnik Mały, Kamienica Polska, Rudnik Wielki.
Historia
Pierwsze wzmianka o Siewierzu pochodzi z 1125 roku . W dokumencie Legata papieskiego Idziego napisano, iż klasztor Benedyktów w Tyńcu pod Krakowem pobierał część opłat z targu i jatki w Siewierzu.
Książę dzielnicy krakowskiej, Kazimierz II Sprawiedliwy, po zdobyciu władzy w 1177, podarował bratankowi księciu raciborskiemu Mieszkowi Plątonogiemu, Siewierz wchodzący w skład kasztelanii bytomskiej i kasztelanią oświęcimską. Na początku XIII wieku Siewierz był kasztelanią wchodzącą w skład księstwa opolska-raciborskiego. W 1241 r. w czasie najazdu tatarów nastąpiło spalenie Siewierza. Ziemi siewierskiej jako odrębne terytorium została wspomniana po raz pierwszy w dokumencie z 1266 r., Użyto wtedy formuły "districtus severiensis". W 1281 r., obszar księstwa siewierskiego przeszedł we władanie Kazimierza I Bytomsko-Kozielskiego.W 1337 r. Kazimierz Cieszyński kupił dystrykt siewierski książąt bytomskich. A w roku 1341 zaczęto używać określenia "Księstwo siewierskie".
1. stycznia 1444 Jan Długosz w imieniu bp Zbigniewa Oleśnickiego wpłacił księciu Wacławowi cieszyńskiemu pierwszą ratę za Księstwo Siewierskie (zakupione przez biskupa 30 grudnia 1443). W latach 1443 - 1790 samodzielne księstwo, pod panowaniem książąt siewierskich, którymi byli kolejni biskupi krakowscy. Był to obszar niezależny od królów polskich.
W okresie potopu szwedzkiego księstwo było formalnie neutralne. Jednak jesienią 1655 roku było się na krótko schronieniem dla naciskanych przez Szwedów wojsk hetmana Stefana Czarnieckiego. Król szwedzki uznał ten incydent za niedopełnienie warunków neutralności i wkrótce po wycofaniu się z Siewierza ostatnich oddziałów polskich rozkazał zajęcie miasta. W Siewierz przez wiele lat po zakończeniu wojny trwały prace mające na celu usunięcie wszystkich szkód powstałych w czasie pobytu Szwedów w mieście.
Koniec niezależność terytorialna księstwa ustalona została w czasie obrad Sejmu Wielkiego. Na podstawie ustaw z 1790 r. i 1791 r. Księstwo Siewierskie zostało włączone do Korony, jako osobna jednostka terytorialna w woj. krakowskim.
Organizacja i charakterystyka księstwa
Władcą i właścicielem księstwa byli kolejni biskupi krakowscy. Pierwszym który używał tytułu książę siewierski był w 1484 biskup Jan Rzeszowski. Księstwo posiadało własne wojsko. Miasto i mieszczanie posiadali różne przywilejów nadane przez biskupów krakowskich. Przywileje dotyczyły: handlu, zwolnienia od opłat w okresie klęsk żywiołowych, ułatwienia dla rzemiosła oraz nadania gruntów rolnych i leśnych. Biskupi krakowscy nadawali również mieszkańcom księstwa tytuły szlacheckie. W wiekach XIII-XIV kopano i wytapiano tu srebro i ołów. W wiekach XV-XVIII działały liczne kuźnice żelaza, bazujące na lokalnych zasobach rud żelaza.
W Księstwie funkcjonowało twarde prawo i funkcjonował zakaz osadnictwa żydowskiego (jako, że był to teren katolickich biskupów krakowskich). Siewierz posiadał tzw. prawo miecza (prawo wykonywania wyroków śmierci). W 1625 roku na zamku siewierskim rozpoczął działalność słynący z surowości i egzekwowania prawa przy pomocy kata – Trybunał Siewierski. Funkcjonowało nawet powiedzenie: "Bij kradnij, zabijaj, lecz Siewierz omijaj"
Poczet książąt siewierskich
- 1312-1328 - Mieszko bytomski
- 1328-1337 - Władysław bytomski
- 1337-1358 - Kazimierz I cieszyński
- 1359-1368 - Bolko II Mały
- 1368-1410 - Przemysław I Noszak
- 1423-1455 - Zbigniew Oleśnicki
- 1455-1460 - Tomasz Strzępiński
- 1461-1463 - Jakub I z Sienna
- 1463-1464 - Jan V Gruszczyński
- 1464-1471 - Jan VI Lutek
- 1471-1488 - Jan VII Rzeszowski
- 1488-1503 - Fryderyk Jagiellończyk
- 1503-1524 - Jan VIII Konarski
- 1524-1535 - Piotr III Tomicki
- 1536-1537 - Jan IX Latalski
- 1537-1538 - Jan X Chojeński
- 1538-1545 - Piotr IV Gamrat
- 1546-1550 - Samuel Maciejowski
- 1551-1560 - Andrzej II Zebrzydowski
- 1560-1572 - Filip Padniewski
- 1572-1577 - Franciszek I Krasiński
- 1577-1591 - Piotr V Myszkowski
- 1591-1600 - Jerzy I Radziwiłł
- 1600-1605 - Bernard Maciejowski
- 1607-1616 - Piotr VI Tylicki
- 1616-1630 - Marcin Szyszkowski
- 1630-1631 - Andrzej III Lipski
- 1632-1634 - Jan XI Albert Waza
- 1635-1642 - Jakub II Zadzik
- 1642-1657 - Piotr VII Gembicki
- 1658-1679 - Andrzej IV Trzebicki
- 1681-1699 - Jan XII Małachowski
- 1700-1700 - Stanisław II Dąmbski
- 1701-1702 - Jerzy II Albrecht Denhoff
- 1710-1719 - Kazimierz Łubieński
- 1720-1732 - Felicjan Konstanty Szaniawski
- 1732-1746 - Jan XIII Aleksander Lipski
- 1746-1758 - Andrzej V Stanisław Załuski
- 1759-1788 - Kajetan Ignacy Sołtyk
- 1790-1800 - Feliks Turski
- 1911–1951 - Adam Stefan Stanisław Bonifacy Józef Sapieha herbu Lis
