Jan Fazanowicz

Zagłębiowskie Biogramy
Jan Fazanowicz
Imię i nazwisko	Jan Fazanowicz (Fazan)
Data i miejsce urodzenia	26 listopada 1886 Aleksandrówka k. Kozienic
Data i miejsce śmierci	16 stycznia 1973 Poznań
Miejsce spoczynku	Cmentarz katolicki przy ul. Andersa w Sosnowcu-Dańdówce
Zawód	Naczelnik Związku Towarzystw Gimnastycznych "Sokół", nauczyciel gimnastyki, trener, działacz społeczny, artysta malarz

Jan Fazanowicz (Fazan) - ur. 26 listopada 1886 r. w Aleksandrówce k. Kozienic, zm. 16 stycznia 1973 r. w Poznaniu.

Życiorys

Jan Fazanowicz urodził się jako Jan Fazan 26 listopada 1886 r. w Aleksandrówce k. Kozienic, jego rodzicami byli Władysław i Konstancja z Wójcikowskich. Szkołę powszechną ukończył w Kamienicy Polskiej, a w 1904 r. szkołę średnią w Sosnowcu. W latach 1902–1904 uczył się u czeskiego malarza Vaclava Zakonžyla oraz przez pół roku u Włodzimierza Tetmajera (podczas malowania polichromii w sosnowieckim kościele p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny) malarstwa zdobniczego. W końcu marca 1903 r. wstąpił do sosnowieckiego koła sportowo–atletycznego. W latach 1905–1906 był zaangażowany w pracę na rzecz niepodległości Polski. W 1906 r. aby uniknąć aresztowania przez carską żandarmerię schronił się w Duchcov (Czechy). Studiował malarstwo w ASP w Pradze oraz ukończył kursy gimnastyczne prowadzone przez Towarzystwo Gimnastyczne ,,Sokół”. W latach 1907-1908 był członkiem grona przodowników ,,Sokoła” i pracował jako instruktor gimnastyki. Do Sosnowca powrócił w listopadzie 1908 r. następnie został wcielony jako poborowy do oddziałów syberyjskiej armii carskiej. Po roku służby na podstawie orzeczenia wojskowej komisji lekarskiej (słaby wzrok) uzyskał przedterminowe zwolnienie z wojska. Z Syberii udał się ponownie do Czech, gdzie w Pradze ukończył sokoli kurs dla nauczycieli wychowania fizycznego i instruktorów gimnastyki. W 1910 r. po powrocie do kraju brał udział w kursie gimnastycznym w Krakowie, a po jego ukończeniu wraz z innymi przedstawicielami Sokolstwa zagłębiowskiego zaprezentował pokaz ćwiczeń gimnastycznych podczas trwającego w dniach od 16 do 17 lipca Zlotu Grunwaldzkiego. Od tegoż roku pracował prowadząc zajęcia z wychowania fizycznego w szkołach: w Sosnowcu (w Siedmioklasowej Szkole Handlowej), Dąbrowie Górniczej (w Szkole Górniczej), a od 1912 r. w Będzinie (w Siedmioklasowej Szkole Handlowej Zgromadzenia Kupców). Również w 1912 r. ukończył trzytygodniowy kurs metodyczny wychowania fizycznego zorganizowany w podlwowskiej miejscowości Skole.

Zdjęcie wykonane w latach 1912–1914 przedstawiające członków Towarzystwa Gimnastycznego ,,Sokół” w Sosnowcu: Jan Fazanowicz (stoi drugi od lewej), Józef Plebanek (stoi czwarty od lewej), Kazimierz Leksowski (leży pierwszy z prawej) oraz Wojciechowski i Osiński.

Z chwilą wybuchu I wojny światowej wszedł w skład właśnie utworzonego, głównie z członków Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, Komitetu Obywatelskiego, a tym samym z dniem 6 sierpnia 1914 r. został członkiem pierwszej historycznej Rady Miejskiej Sosnowca, gdzie zasiadał aż do jej rozwiązania 10 kwietnia roku następnego. Równolegle sprawował funkcję zastępcy komendanta miejscowej Straży Obywatelskiej. Był też współzałożycielem wraz z m.in. Józefem Plebankiem powstałej w 1915 r. Bezpartyjnej Organizacji Narodowej (niektóre źródła podają nazwę Bezpartyjna Organizacja Niepodległościowa) połączonej następnie z Polską Organizacją Wojskową. W tym roku również założył w Sosnowcu Szkołę Gimnastyczną.

Jan Fazanowicz (Fazan) - Reklama Szkoły Gimnastycznej. Źródło:,,Kurjer Zagłębia” z 12 kwietnia 1916 r.; ze zbiorów Biblioteki Narodowej „Polona”.

Jan Fazanowicz (Fazan) - Reklama Szkoły Gimnastycznej, sierpień 1916, [źródło; archiwum własne www.wikizaglebie.pl]

W 1917 r. zagrożony aresztowaniem przez niemieckie władze okupacyjne wyjechał do Kielc, gdzie pracował jako nauczyciel wychowania fizycznego w Szkole Realnej i Seminarium Nauczycielskim. Jako członek Polskiej Organizacji Wojskowej w 1918 r., ze względów konspiracyjnych zaczął używać nazwiska Fazanowicz. W 1918 r. w Kielcach brał udział w rozbrajaniu żołnierzy wojsk okupacyjnych, a następnie wstąpił do tworzącej się polskiej armii. W 1919 r. po ukończeniu w Warszawie Szkoły Podchorążych jako oficer w stopniu podporucznika kolejno pełnił obowiązki instruktorskie: w Szkole Podoficerskiej w Dęblinie, w Departamencie Naukowo-Szkolnym w Warszawie, następnie w Szkole Podoficerskiej w Poznaniu. W 1920 r. powołany został jako instruktor do Centralnej Wojskowej Szkoły Gimnastyki i Sportu w Poznaniu, gdzie pełnił tę funkcję do 1922 r. W tym czasie był również dowódcą kompanii gimnastyczno-sportowej przy Dowództwie Okręgu Generalnego w Poznaniu.

Podporucznik Jan Fazanowicz, lata 1919-1921.

Od 1921 r. był żonaty z Aurelią Heleną Konieczną. Z tego związku 19 listopada 1926 r. urodziła się córka Janina Dobromira. W 1922 r. został odznaczony Krzyżem Walecznych. Również w tym roku został zdemobilizowany i objął stanowisko nauczyciela wychowania fizycznego w Państwowym Gimnazjum im. św. Jana Kantego w Poznaniu, gdzie (z przerwą w czasie II wojny światowej) pracował do przejścia na emeryturę w 1958 r. W 1924 r. następuje szereg ważnych wydarzeń dot. działalności sportowej Jana Fazanowicza. Na zaproszenie dyrektora Szkoły Gimnastycznej Nielsa Bukha w duńskiej miejscowości Ollerup uczestniczył w międzynarodowym kursie gimnastyki podstawowej. Następnie wyjechał do Szwecji aby wziąć udział w drugim międzynarodowym kursie organizowanym przez Instytut Południowo-szwedzki w Lund pod dyrekcją J.G. Thulina. Na początku lipca , pełniąc wówczas funkcję zastępcy naczelnika Związku Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” oraz naczelnika Dzielnicy Wielkopolskiej, wyjechał do Francji, a celem jego wizyty były m.in. w przygotowania do planowanego występu przedstawicieli Sokolstwa Polskiego na VIII Letnich Igrzyskach Olimpijskich w Paryżu. W 1925 r. drużyna poznańskiego Sokolstwa pod jego kierownictwem zajęła pierwsze miejsce w międzynarodowym konkursie gimnastycznym zorganizowanym w Asti we Włoszech. W latach 1925–1939 pełnił funkcję redaktora odpowiedzialnego w miesięczniku Dodatek Techniczny do Przewodnika Gimnastycznego „Sokół”. Ponadto publikował oraz samodzielnie ilustrował ukazujące się w nim artykuły i teksty instruktażowe. W 1927 r. został wybrany na naczelnika związkowego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” na kraj. Równie udany występ pod jego kierunkiem zaliczyła reprezentacja polskich gimnastyków na IX Letnich Igrzyskach Olimpijskich w Amsterdamie w 1928 r. Również w tym roku został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi, a także w sposób formalny uregulował brzmienie nazwiska zmieniając je z Fazan na Fazanowicz. Podczas odbywającego się w dniach od 24 do 29 czerwca 1930 r. w Belgradzie Wszechsłowiańskiego Zlotu Sokolstwa został odznaczony przez króla Jugosławii Aleksandra I Karadziordziewicia Orderem Świętego Sawy. W 1933 r. otrzymał czechosłowacki Krzyż Oficerski Orderu Białego Lwa, a w 1937 polski Medal Niepodległości. Wraz z wybuchem II wojny światowej został przez Niemców osadzony w obozie, a następnie wysiedlony wraz z rodziną do Ostrowca Świętokrzyskiego, gdzie dzięki pomocy miejscowego środowiska kulturalnego, zwłaszcza księgarza Jana Bykowskiego zaczął pracować nad ikonografią miejskiego pejzażu. Były to akwarele obrazujące co ciekawsze zakątki miasta rozprowadzane w postaci tek akwarelowych, tutaj również prowadził tajne nauczanie rysunku i malarstwa.

Bazylika katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Sosnowcu na akwareli autorstwa Jana Fazanowicza.

Zaraz po zakończeniu działań wojennych jako naczelnik zaangażował się w odbudowę Związku Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce. Na przełomie kwietnia i maja 1947 r. przebywał wraz z oficjalną delegacją Państwowego Urzędu Wychowania Fizycznego w Czechosłowacji. Wizyta odbyła się w kontekście żywych wciąż nadziei na pełną reaktywację działalności związku, a jej celem było m.in. zapoznanie się z procesem powojennej odbudowy struktur i systemem szkolenia tamtejszego Sokolstwa oraz z infrastrukturą sportową południowych sąsiadów. Niestety jeszcze w tym samym roku decyzją władz państwowych związek został definitywnie rozwiązany.

Współpracował po wojnie ze szkolnictwem wyższym: w latach 1946–1950 prowadził gimnastykę w Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie, a w latach 1950–1955 w Wyższej Szkole Wychowania Fizycznego w Poznaniu. Był jednym z założycieli Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej w Polsce, a w latach 1957–1965 wiceprzewodniczącym Zarządu Głównego. Pełnił również funkcję honorowego prezesa Polskiego Związku Gimnastycznego.

Grób rodzinny Fazanowiczów na cmentarzu parafii pw. św. Barbary w Sosnowcu przy ul. Gen. Władysława Andersa.

Jedną z jego życiowych pasji było malarstwo akwarelowe. Pozostawił po sobie niezliczoną mnogość prac plastycznych znajdujących się zarówno w zbiorach prywatnych, jak i Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie oraz placówek kulturalnych: Muzeum Historyczno-Archeologicznym w Ostrowcu Świętokrzyskim i Pałacu Schoena Muzeum w Sosnowcu.

Zmarł 16 stycznia 1973 r. w Poznaniu, został pochowany na cmentarzu parafii p.w. św. Barbary przy ul. Gen. Władysława Andersa w Sosnowcu.

Opracował Adam Gołębiowski

Link zewnętrzny

[1] Facebook

[2] Związek Towarzystw Gimnastycznych "Sokół" w Polsce

[3] Gazeta Wyborcza