Mieczysław Zenon Rajs

Zagłębiowskie Biogramy
Mieczysław Rajs
Imię i nazwisko	Mieczysław Rajs
Data i miejsce urodzenia	20 stycznia 1887 Jurgiszki (Litwa)
Data i miejsce śmierci	26 grudnia 1960 Sosnowiec
Miejsce spoczynku	Sosnowiec
Zawód	Żołnierz Pierwszej Kompanii Kadrowej J. Piłsudskiego, oficer WP

Odznaka Pierwszej Kompanii Kadrowej

Mieczysław Zenon Rajs ps. Dewajtis - (ur. 20 stycznia 1887 r. w Jurgiszki (Litwa), zm. 26 grudnia 1960 r. w Sosnowcu).

Odznaka Pierwszej Kompanii Kadrowej

• My, Pierwsza Brygada (wersja 1930)
• My, Pierwsza Brygada (wersja współczesna)

RAJS MIECZYSŁAW ZENON Pseudonim Dewajtis, lekarz, żohńerz I Kompanii Kadrowej, major Armii Krajowej. Urodził się 20 stycznia w Jurgiszkach (pow. kalwaryjski) na Litwie, był jednym z trojga dzieci Antoniego, ziemianina, i Bronisławy ze Stombrowskich. Naukę rozpoczął w szkole średniej w Suwałkach, od VII klasy uczył się w gimnazjum w Wilnie, które ukończył w 1907r. W szkolewW1Inie założył tajne kółka samokształce- niowe. Przeniósł się po maturze do Krakowa, gdzie w latach 1907-1916 (zprzerw~) studiował medycynę na Uniwersytecie Jagiellońskim. W czasie studiów pracował od 1913 r. jako asystent i demonstrator anatomii patologicznej Uniwersytetu Jagielloń- skiego. W Krakowie związał się z ruchem niepodległościowym kierowa- nym przez Józefa Piłsudskiego, przechodząc kolejne szczeble prze- szkolenia. Od 1912 r. działał w "Strzelcu". Uczestnicząc w wakacyj- nym kursie letnim w podkrakowskich Oleandrach, wyznaczony został 3. VIII. 1914 r. do Pierwszej Kompanii

Kadrowej, z którą 6. vm wyruszył w pole jako podoficer patrolu sanitarnego. Używał pseud. Dewajtis. W działaniach wojennych uczestniczył do 4.XI tegoż roku, następnie z powodu reumatyzmu mięśniowego odesłano go do szpitala. Później leczył legionistów w Cieplicach Czeskich. 4 .ll.1915 r. został cho~ z nomina- cji Departamentu Sanitarnego Naczel- nego Komitetu Narodowego, 8.m tego samego roku zwolniono go z Legio- nów. Kontynuował studia medyczne i 12 lutego 1916 r. uzyskał dyplom doktom wszech nauk lekarskich. Pracę zawodową rozpoczął w roku 1916 jako ordynator szpitala Czerwonego Krzyża w Radomiu, ale już w styczniu 1917 r. powierzono mu zorganizowanie szpitala epidemi- cznego w Szydłowcu. W roku nastę- pnym przeniósł się do Zagłębia Dąbrowskiego, gdzie objął stanowisko lekarza w kopalni w Niwce (dziś Sosnowiec). W kwietniu 1919 r. powołany do wojska, od 16 kwietnia przydzielony do Szpitala Okręgowego w Krakowie w stopniu porucznika. 2 czerwca tegoż roku przeniesiono go na front litewsko-białoruski, tu służył w 213 Szpitalu Polowym jako ordynator, kierownik czołówki, p.o. szefa. Od czerwca 1920 r. pracował w szpitalach pozafrontowych, m.in. w dyspozycji Szpitala Ujazdowskiego w Warszawie, a od 10 listopada przydzie- lono go do Szpitala "Frydrychówka" w Sosnowcu. Zdemobilizowany został 1 listopada 1921 r. ze względu na

inwalidztwo (w aktach podano, że ~ał 45% utraty zdrowia, a w innym miejscu, że 80%) w randze kapitana (zestu-szeństwemod 1 czerwca 1919). Powrócił na stanowisko lekarza So- snowieckiego Towarzystwa Kopalni Węgla i Zakładów Hutniczych w Niwce. Tam też po utworzeniu Ube- zpieczalni Społecznej pehlił obowiązki lekarza rejonowego. W 1922 r. założył w Niwce oddział Związku Strzele- ckiego (ZS) i do końca 1926 r. byłjego prezesem; był też prezesem Zarządu Powiatowego ZS w Sosnowcu i członkiem Zarządu Głównego ZS. Działał w samorządzie powiatowym powiatu będzińskiego oraz jako prezes Oddziału Lekarzy RP w Sosnowcu. Z ramienia tego samorządu kandydował w 1935r. wwyborachsejmowychjako bezpartyjny działacz. Związany wówczas z grupą Walerego Sławka, na skutek działania jego przeciwników w obozie sanacyjnym, nie został obrany posłem. Otrzymał jednak, wedle danych oficjalnych, 22.989 głosów, a w gminie Niwka liczba oddanych na niego głosów była bez mała dwukrotnie większa niż na wszystkich pozostałych razem. W latach 1937-1939 był M. Rajs członkiem Obozu Zjednoczenia Narodowego, w czasie drugiej wojny światowej działał konspiracyjnie, otrzymał awans na majora i jako szef służby sanitarnej Śląskiego Okręgu Annii Krajowej organizował punkty sanitarne. Po zakończeniu działań wojennych zajął się wyłącznie pracą

zawodową. Do 1951 r. pracował jako lekarz kopalniany, a jako lekarz rejonowy - do śmierci. Zmarł 26 gru- dnia 1960 r. w Sosnowcu i tam został pochowany. Odznaczony był m.in. Krzyżem Niepodległości, złotym Krzyżem Zasługi, srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami. Z małżeństwa z Kamilą, z domu WejtkomiałsynaAntoniego(ur.1920) i córkę- Krystynę- (ur. 1923).

Opracował: JACEKM. MAJOiROWSKI. Źródła: Fot. w: CA W (Akta personalne Rajsa);-RoczniklekarskiRP 1933/4, W. 1933; toż narok 1938, W.1938;tożnarok / 1948, W. 1949;Rocznikoficerski, W.1923; Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.06.1921 r., W. 1921, s. 442; - MAJOiROWSKI J.M., Pierwsza Kompania Kadrowa (Cz. 1), Kraków 1985;WALTER- JANKE Z., W Armii Krajowej na Śląsku, Katowice 1986 (Reiss); -"Ekspres Zagłębia" 1935, nr 221,235,247,250; "Strzelec" 1934, nr 31; - Archiwum UJ: S n 515, S n 619, Księga doktorska poz. 4586; CAW: Akta personalne Rajsa (infonnacje Piotra Staweckiego z W.); - Materiały rodzinne, relacje syna Antoniego.

Linki zewnętrzne

• / Lista żołnierzy I Kompanii Kadrowej

Źródło: Emilian Kocot "Lekarze Zagłębia Dąbrowskiego - Wstęp do słownika biograficznego" (zamieszczone na Wiki Zagłębie za zgodą autora)