Tekst źródłowy strony Dworzec kolejowy Sosnowiec Maczki

{{Dworzec PKP infobox
 |nazwa                      = Sosnowiec Maczki
 |nazwa oryginalna           = Dworzec Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej w Maczkach
 |zdjęcie                    = Pocztowka sosnowiec granica dworzec 0002.jpg
 |opis zdjęcia               =
 |miejscowość                = [[Sosnowiec]]
 |adres                      = [[Maczki (Sosnowiec)|Maczki]]
 |rodzaj                     =
 |data otwarcia              = [[1848]]
 |data zamknięcia            = 
 |data likwidacji            = 
 |poprzednie nazwy           = Maczki Granica, Maczki Uroczysko
 |liczba peronów             = 3
 |liczba krawędzi peronowych = 3
 |kasy                       = Nie
 |przejścia nadziemne        = Tak
 |przejścia podziemne        = Nie
 |liczba pasażerów           =
 |rok liczby pasażerów       =
 |linie kolejowe             =
* 133 Dąbrowa Górnicza Ząbkowice – Kraków Główny
* 163 Sosnowiec Kazimierz – Sosnowiec Maczki
* 666 Sosnowiec Maczki – Jaworzno Szczakowa
* 667 Sosnowiec Maczki – Długoszyn
}}
[[Plik:Drone Vision Maczki 001.jpg|thumb|350px|Dworzec kolejowy Sosnowiec Maczki]]
[[Plik:Drone Vision Maczki 002.jpg|thumb|350px|Dworzec kolejowy Sosnowiec Maczki]]

'''Dworzec Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej w Maczkach''' - należy do cennych obiektów architektonicznych [[Sosnowiec|Sosnowca]] - w [[1967]] r. wpisany został do rejestru zabytków.

==Historia==
Wybudowano go w latach [[1847]] - [[1848]] / [[1850]] po przeprowadzeniu linii kolejowej w okolicach ówczesnej wsi [[Maczki (Sosnowiec)|Macki]]. Oprócz budynku dworca do użytku oddano wówczas parowozownię i [[Komora Celna w Granicy (Maczkach)|komorę celną]]. Uroczyste otwarcie [[Kolej Iwangorodzko-Dąbrowska w Zagłębiu Dąbrowskim|trasy kolejowej]] nastąpiło w dniu [[13 października]] [[1848]] r. Budynek dworca pierwotnie parterowy, rozbudowany  w drugim etapie  o piętro[1]. Na piętrze powstały pokoje mieszkalne dla dostojnych gości – według układu pomieszczeń można powiedzieć, że wedle dzisiejszej nomenklatury było to dziewięć apartamentów. W trzecim etapie powstały dwa dodatkowe skrzydła. Aneks po zachodniej stronie nie zachował się a o jego istnieniu świadczą ślady na zachodniej szczytowej ścianie dworca można dostrzec pozostałości po oknach i boniowaniu, które tam było pierwotnie. 

Do czasu wybudowania w [[1859]] roku [[Dworzec kolejowy Sosnowiec Główny|dworca głównego w Sosnowcu]] – funkcjonował jako dworzec najwyższej, pierwszej klasy. To wiązało się m.in. z jakością obsługi oraz liczbą żołnierzy, którzy pełnili wtedy funkcję dzisiejszej straży granicznej.

Stacja wraz z tworząc się wokół niej osadą, zamieszkała początkowo wyłącznic przez obsługę kolei, nazwana została [[Maczki (Sosnowiec)|Granicą]]. Zadecydowało o tym położenie dworca przy ówczesnej granicy z Austrią. Dworzec powstał na pustkowiu, w pewnym oddaleniu od wsi, a usytuowano go dość nietypowo między torami kolejowymi. Cała zabudowa stacji zwrócona jest w kierunku torów. 

==Architektura==
Według publikacji Stanisława Łozy ("Architekci i budowniczowie w Polsce" z [[1954]]) gmach dworca zaprojektował [[Henryk Marconi]], jeden z najwybitniejszych architektów pierwszej połowy XIX w. Według badań Jacka Jakubka dworzec powstał według projektu Teofila Schillera (uczeń Marconiego i ojciec Stanisława Szyllera).

Okazała neorenesansowa bryła założona została na planie wydłużonego prostokąta o imponującej długości 230 m. Budowla charakteryzuje się prostotą formy, symetrią i osiowością. W elewacjach dekorowana była boniowaniem i charakteryzowała się wydatnym kostkowym gzymsem (zlikwidowanym po II wojnic światowej).

==Znaczenie dworca==
Dworzec był miejscem ekspedycji osobowej i towarowej, a zarazem pełnił funkcje reprezentacyjne. W jego wnętrzach mieściły się pokoje dla podróżującego cara i jego rodziny. Wnętrza tzw. apartamentów dworskich, znajdujących się na piętrze wyposażone były w okazal e meble i marmurowe kominki, a ściany pomieszczeń zdobiły polichromie. Na parterze mieściły się poczekalnie dla podróżnych klasy I, II i III, połączone z restauracjami i bufetami. Restauracje I klasy zachwycały wytwornym, eleganckim wystrojem. W budynku znajdował się również kantor wymiany pieniędzy. Obok dworca powstał zaprojektowany przez Marconiego
budynek komory celnej.

W [[1884]] r. przez Granicę przeprowadzono drugą linię kolejową odcinek [[Drogi Żelaznej lwangrodzko-Dąbrowskiej]] , która łączyła Iwanogród (Dęblin) z [[Dąbrowa Górnicza|Dąbrową Górniczą]]. Dla potrzeb tej kolei powstał tzw. młodszy dworzec zniszczony w okresie okupacji hitlerowskiej.

Granica rozwinęła się w duży ośrodek kolejowy. W latach [[1848]] - [[1859]] była jedyną stacją nadgraniczną Cesarstwa Rosyjskiego. Krzyżowały się tu drogi Rosji, Prus i Austro-Węgier.

==Okres utraty znaczenia==
[[Plik:Wiki._Plan_stacji_kolejowych_w_Granicy_12_796_7_190a.jpg|thumb|200px|Plan stacji w Granicy-IX.1918]]
Znaczenie osady, a wraz z nim całego zespołu dworcowego, ulegało stopniowemu osłabieniu po przeprowadzeniu linii kolejowej przez [[Sosnowiec]] i utworzeniu tutaj [[Dworzec kolejowy Sosnowiec Główny|stacji nadgranicznej]]. Dalszy spadek roli osady jako ważnego węzła kolejowego ma związek z odzyskaniem niepodległości i zlikwidowaniem granicy z Austrią. Wtedy także aktualność straciła nazwa miejscowości. Zmieniono ją na Uroczysko, a w [[1925]] r. nadano jej obecną nazwę [[Maczki (Sosnowiec)|Maczki]].

Przez długi czas dworzec w Granicy nie był rozbudowywany. Dopiero na przełomie XIX i XX w. dokonano wielu istotnych zmian, m.in. przedłużono na całą długość budowli wiaty peronowe i w pewnym zakresie
zmieniono wystrój wnętrz. Z tego okresu pochodzą - zachowane do tej pory - stiuki i stolarka. Poważne remonty dworca przeprowadzono w latach 30. XX w. i po II wojnie światowej.

==Ostatnie lata funkcjonowania==
[[2004]] obecnie budynek znajduje się w bardzo złym stanic technicznym. Użyteczność dworca została znacznie ograniczona w ciągu doby zatrzymywało się tutaj tylko kilka pociągów osobowych. Nieczynne były kasy, zamknięto poczekalnie, okna są „zabite” deskami, a drzwi wejściowe zamurowane. Zabytkowy dworzec w Maczkach oczekuje na odrestaurowanie. <br>
Od roku [[2009]] na dworcu nie zatrzymuje się już żaden pociąg. 
[[25 lipca]] [[2014]] podpisano list intencyjny przez PKP i Politechnikę Śląską. List intencyjny w tej sprawie podpisali: JM Rektor Politechniki Śląskiej prof. inż. Andrzej Karbownik oraz Prezes Zarządu PKP Jakub Karnowski. W uroczystości wziął udział Wojewoda Śląski Piotr Litwa. Placówka miała zostać otwarta 1 października 2016 roku. Docelowo miało się tam kształcić 250 studentów. Patronat nad projektem utworzenia Centrum Naukowo-Dydaktyczne Transportu Kolejowego objęło Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju.

Dwa lata później, w lipcu [[2016]] roku, PKP wybrały konsorcjum złożone z gliwickiej firmy PA Nova, wrocławskiej Grupy Budowlanej TWS i Przedsiębiorstwa Inżynieryjnego Socar z Żarek Letnisko. We wrześniu [[2016]] roku rozpoczęła się przebudowa i rewitalizacja dworca w Maczkach. Wskazane przez PKP konsorcjum miało przekształcić dworzec w '''Centrum Naukowo-Dydaktyczne Transportu Kolejowego Politechniki Śląskiej'''. Ostatecznie Politechnika Śląska wycofała się z inwestycji. 

We wrześniu 2017 r. prace rewitalizacyjne zostały przerwane, Politechnika Śląska odstąpiła od umowy tłumacząc, że przepisy uniemożliwiają uczelniom tworzenie zamiejscowych ośrodków dydaktycznych a jedynie - droższe - wydziały zamiejscowe.

[[Plik:Maczki.jpg|200px]]
[[Plik:Maczki (1).jpg|200px]]
[[Plik:Maczki (2).jpg|400px]]

==Galeria==
<gallery>
Plik:Pocztowka sosnowiec granica 0001.jpg 
Plik:Pocztowka sosnowiec granica dworzec 0003.jpg|Wnętrze Dworca na Granicy
Plik:Pocztowka sosnowiec granica dworzec 0004.jpg|Peron Dworca na Granicy
Plik:Pocztowka sosnowiec granica dworzec 0005.jpg|Dworzec na Granicy
Plik:Brak zdjęcia.jpg|Opis zdjęcia:
Plik:Brak zdjęcia.jpg|Opis zdjęcia: 
</gallery>

== Bibliografia ==
# {{Cytuj książkę  | nazwisko = Śmiałek| imię = Małgorzata |nazwisko2= |imię2= | tytuł = [[Sosnowieckie ABC (3)|Sosnowieckie ABC, tom III]] | data =[[2004]] | wydawca = [[Muzeum w Sosnowcu]] | miejsce =  | isbn = 83-89199-11-4 | strony = 14-15}}
# {{Cytuj książkę  | nazwisko = Jakubek| imię = Jacek |nazwisko2= |imię2= | tytuł = Od Granicy do Maczek. Historia budowlana dworca kolejowego Sosnowiec-Maczki | data =[[2020]] | wydawca = [[Miejski Dom Kultury Kazimierz]] | miejsce = [[Sosnowiec]] | isbn = 978-83-64219-55-9 }}

== Materiały filmowe ==
<videoflash>DgHvucXE1Fo</videoflash>

[[Kategoria:Zabytki|Sosnowiec, Dworzec kolejowy Sosnowiec Maczki]]
[[Kategoria:Zabytki techniki|Sosnowiec, Dworzec kolejowy Sosnowiec Maczki]]
[[Kategoria:Zabytki Sosnowca|Dworzec kolejowy Maczki]]
[[Kategoria:Zabytki techniki Sosnowca|Dworzec kolejowy Maczki]]
[[Kategoria:Kolej w Zagłębiu Dąbrowskim]]
[[Kategoria:Kolej Warszawsko-Wiedeńska w Zagłębiu Dąbrowskim|Dworzec kolejowy Sosnowiec-Maczki]]
[[Kategoria:Dworce, stacje i przystanki kolejowe|Sosnowiec-Maczki]]
[[Kategoria:Maczki]]