Tekst źródłowy strony Towarzystwo "Dom Ludowy" w Sosnowcu

[[Plik:Zarząd-Domu-Ludowego-w-Sosnowcu-1922.jpg|thumb|300px|Zarząd Domu Ludowego w Sosnowcu w 1922 r.]]
[[Plik:Dom-Ludowy-w-Sosnowcu-Biblioteka-1922.jpg|thumb|300px|Biblioteka Domu Ludowego w Sosnowcu w 1922 r.]]
[[Plik:Dom-Ludowy-w-Sosnowcu-Wycieczka-1922.jpg|thumb|300px|Dom Ludowy w Sosnowcu Wycieczka 1922 r.]]
'''Towarzystwo "Dom Ludowy" w Sosnowcu''' - rozpoczęło swoją działalność w dniu [[6 czerwca]] [[1909]] r. w lokalu przy ul. Fabrycznej 12. 
Jego założycielem i pierwszym prezesem był dr [[Józef Czajkowski]], chirurg, bakteriolog, dyrektor „szpitala na Lepiankach” ([[Pogoń (Sosnowiec)|Pogoń)]]. Do ścisłego zarządu należał również działacz Narodowego Związku Robotniczego [[Mateusz Dziurzyński]].

==Cele Towarzystwa==
Celem Towarzystwa było upowszechnianie kultury i oświaty wśród szerokich warstw społeczeństwa. [[Sosnowiec|Sosnowiecka]] instytucja posiadała bibliotekę, czytelnię czasopism, salę gier, teatr amatorski, chór pod kierunkiem Tadeusza Jakubowskiego, Towarzystwo Muzyczne.

==Siedziba==
W [[1911]] r., gdy do Stowarzyszenia należało 929 osób płacących składki, (918 członków rzeczywistych, 11 wspierających) co przynosiło spore dochody, zakupiono nieruchomość przy [[Ulica Warszawska (Sosnowiec)|ul. Warszawskiej]] 10. W późniejszym okresie Dom Ludowy przeniesiono do dwupiętrowej własnej kamienicy przy ul. Jasnej 26.



==Władze==
*W [[1910]] roku Prezesem Towarzystwa był dr [[Józef Czajkowski|J. Czajkowski]], sekretarzem [[Tomasz Wasilewski]] a członkami Zarządu: dr Olszewski, [[Konstanty Strzelecki]], [[Rafał Stalmach]], J. Obrąpalski, G. Obrąpalska, [[Mateusz Dziurzyński]], J. Kucytowski, M. Straszewicz, [[Lucjan Kreczmar]], A. Kubiński, A. Stadnicki.

*Według danych z [[1911]] r. funkcje prezesa pełnił nadal dr [[Józef Czajkowski|J. Czajkowski]],
a wiceprezesa [[Andrzej Kuliński]]. Do zarządu wchodzili ponadto: [[Tomasz Wasilewski]] (sekretarz), [[Zofia Suchodorska]] (skarbnik), [[Rafał Stalmach]] (główny inkasent), [[Konstanty Strzelecki]] (gospodarz lokalu), [[Mateusz Dziurzyński]], [[Stanisław Kaczyński]], [[Zofia Kulińska]], [[Feliks Siłuszek]], [[Jan Zaborowski]] (członkowie).
Komisję rewizyjną tworzyli: [[Jan Lipski]], [[Zygmunt Rychter]] i [[Roman Skorupa]].

==Organizowane spotkania==
Towarzystwo organizowało wieczornice, pogadanki, koncerty, przedstawienia teatralne, wycieczki krajoznawcze, prowadziło bibliotekę i czytelnię prenumerującą 10 dzienników i 19 czasopism.

Prelegentem Domu Ludowego był m.in. [[Antoni Gębicki]], nauczyciel, od [[1916]] r. kierownik Szkoły [[Gwarectwo „Hrabia Renard”|Gwarectwa „Hrabia Renard”]] w [[Sielec (Sosnowiec)|Sielcu]]. On także, w latach [[1909]] - [[1915]], prowadził społecznie bibliotekę Towarzystwa,
a później pełnił w jego zarządzie funkcje wiceprezesa bądź prezesa. 

==Okres I wojny światowej==
Towarzystwo systematycznie się rozwijało. Jak donosiła prasa z [[1919]] r. przed I wojną światową należało do niego ok. 2 tys. osób. Wybuch wojny zahamował na dłuższy czas działalność Domu Ludowego.

==Okres po I wojnie światowej==
Po odzyskaniu niepodległości dzieła wyprowadzenia instytucji z zastoju kulturalnego podjął się zarząd wybrany na walnym zebraniu członków w końcu kwietnia [[1919]] r. W jego skład weszli: [[Antoni Gębicki]] (prezes), [[Antoni Matyszkiewicz]], [[Marian Stachurka]], [[Witold Jakóbczyk]], [[Jan Gałkowski]], [[Franciszek Wójcik]]. Członkami komisji rewizyjnej zostali: [[Stanisław Stacherski]], [[Karol Wipszycki]] i [[Józef Koralewski]]. W [[1922]] r. funkcję wiceprezesa objął [[Artur Michael]], przyszły [[Prezydenci Sosnowca|prezydent miasta]]. Prezesem pozostał nadal [[Antoni Gębicki|A. Gębicki]] (na fot: siedzi w drugim rzędzie, czwarty od lewej), który piastował to stanowisko jeszcze w [[1927]] r. Instytucja utrzymywała się ze składek
członkowskich i dotacji [[Rada Miejska w Sosnowcu|Rady Miejskiej]]. Dzięki staraniom zarządu Dom Ludowy sukcesywnie się rozwijał. Jego filia powstała w [[Milowice (Sosnowiec)|Milowicach]], przy [[Kopalnia "Wiktor" (Sosnowiec)|kopalni „Wiktor”]]. 

==Sekcje==
Powołane sekcje na ogół działały sprawnie. W [[1927]] r. np. było ich sześć: dramatyczna, którą kierował [[Wacław Trzciński]], biblioteki i czytelni ([[Leokadia Siemieńska]]), odczytowa ([[Kazimierz Grajnert]]), chóralna ([[Teofil Świerczyński]]), wycieczkowo-sportowa ([[Henryk Fijołek]]), szachowa ([[Tytus Olszewski]]). 

==Inne imprezy==
Oprócz takich imprez jak wieczorki, koncerty, przedstawienia teatralne, prelekcje, wycieczki itp. Towarzystwo organizowało obchody świąt państwowych i kościelnych.

==Lata 30==
[[Plik:Dom Ludowy Sosnowiec KZI 050 1937.02.19.jpg|thumb|300px|Wycinek prasowy (KZI 050 19.02.[[1937]])]]
[[24 czerwca]] [[1928]] r., w obecności 689 członków, wybrano nowy zarząd, w którym zdecydowaną większość otrzymali członkowie i działacze PPS. Prezesem został [[Tadeusz Dobrowolski]],j ego pierwszym zastępcą [[Kazimierz Jarża]], wiceprezydent miasta, drugim [[Józef Zębala]], sekretarzem [[Stefan Hynek]], skarbnikiem [[Edward Cieślik]]. Gospodarzem Domu pozostał [[Hipolit Kocot]]. Do komisji rewizyjnej weszli: ówczesny [[Prezydenci Sosnowca|prezydent Sosnowca]] [[Aleksy Bień]], Stanisław Stacherski i Jan Lebiedzki. Odtąd , aż do wybuchu II wojny światowej działalność Domu Ludowego odbywała się pod patronatem PPS.
W [[1930]] r. prezesem był [[Jan Staśko]], a latach [[1931]] - [[1939]] dr [[Marian Malicki]].
Funkcje wiceprezesów w tym okresie pełnili: J. Staśko, J. Zębata, [[Roman Ufel]] J. Bielnik.

Dom Ludowy współpracował z Towarzystwem Uniwersytetów Robotniczych. Za główny cel stawiał sobie „podniesienie wiedzy mas robotniczych”. Na odczyty zapraszano m.in. lewicowych twórców, a wśród nich pisarza [[Adam Polewka|Adama Polewkę]] z Krakowa. Oprócz odczytów przygotowywano wieczornice, tzw. herbatki, wycieczki i inne imprezy. Z czasem aktywność
Towarzystwa uległa znacznemu osłabieniu, spadła także liczba jego członków. W latach [[1930]] - [[1934]] wahała się ona od 200-300, w [[1935]] r. do Towarzystwa należało tylko 128 osób, a w [[1937]] r. - 124 osoby. W końcu lat 30. nie wykazywało ono prawie żadnej działalności , poza odbywaniem corocznych zebrań sprawozdawczo-wyborczych.




==Bibliografia==
*{{Cytuj książkę  | nazwisko = Śmiałek| imię = Małgorzata |nazwisko2= |imię2= | tytuł = [[Sosnowieckie ABC (6)|Sosnowieckie ABC, tom VI]] | data =[[2007]] | wydawca = [[Muzeum w Sosnowcu]] | miejsce =  | isbn = 978-83-89199-34-8 | strony = 13-15}}


[[Kategoria:Organizacje i instytucje społeczne w Zagłębiu Dąbrowskim]]
[[Kategoria:Organizacje i instytucje społeczne w Sosnowcu]]
[[Kategoria:Organizacje i instytucje społeczne w Zagłębiu Dąbrowskim do 1914 roku]]
[[Kategoria:Organizacje i instytucje społeczne w Sosnowcu do 1914 roku]]
[[Kategoria:Organizacje i instytucje społeczne w Zagłębiu Dąbrowskim w latach 1914-1918]]
[[Kategoria:Organizacje i instytucje społeczne w Sosnowcu w latach 1914-1918]]
[[Kategoria:Organizacje i instytucje społeczne w Zagłębiu Dąbrowskim w latach 1919-1939]]
[[Kategoria:Organizacje i instytucje społeczne w Sosnowcu w latach 1919-1939]]
[[Kategoria:Towarzystwo "Dom Ludowy" w Zagłębiu Dąbrowskim]]