Tekst źródłowy strony Powstanie Styczniowe w Zagłębiu Dąbrowskim

[[Plik:Powstanie Styczniowe 1863 pocztówka z 1913.JPG|thumb|420px|Pocztówka patriotyczna z początków XX wieku]]
==Przygotowania do powstania==
[[Zagłębie Dąbrowskie]] stanowiło obszar przygraniczny, gdzie zabór rosyjski stykał się z austriackim i terytorium Prus. Tędy została poprowadzona [[Kolej Warszawsko-Wiedeńska w Zagłębiu Dąbrowskim|linia kolejowa warszawsko-wiedeńska]], która łączyła Polskę z Zachodem Europy. Ze względu na strategiczne położenie było to miejsce wyjątkowe dla polskiej konspiracji i przygotowań do powstania.

Na dowódce powstania w regionie był planowany [[Jacek Siemieński]], a jego dwór w [[Zagórze (Sosnowiec)|Zagórzu]] stanowił ośrodek przygotowań do walki. Ważną rolę w przygotowaniach do powstania odgrywali kolejarze pracujący na granicznych stacjach w [[Maczki (Sosnowiec)|Granicy]] i w [[Sosnowiec|Sosnowcu]]. Przez ich ręce przechodziła większość broni zakupionej na zachodzie Europy. 

==Rozpoczęcie powstania==

Wieść o rozpoczęciu powstania dotarła do mieszkańców Zagłębia 23 stycznia, z chwilą przyjazdu pociągów jadących z Warszawy, gdzie zainicjowano narodowe wystąpienie. Okres ten zbiegł się w czasie z chorobą [[Jacek Siemieński|Jacka Siemieńskiego]], który nie był w stanie przybyć w okolice wzgórza zamkowego w [[Będzin|Będzinie]], które miało stanowić punkt zbiórki powstańców. Na miejscu nie dotarli liderzy powstania w regionie, stąd zgromadzona tam grupa powstańców rozeszła się do domów lub postanowiła przedrzeć się do Ojcowa, gdzie był inny punkt zbiórki pod dowództwem [[Apolinary Kurowski|Apolinarego Kurowskiego]].

==Ofensywa powstańców==
[[Plik:Tablica dworzec.jpg|thumb|300px|Tablica pamiątkowa na dworcu głównym w Sosnowcu]]
Na terenach Zagłębia stacjonowały stosunkowe niewielkie oddziały rosyjskie. Wydzielony oddział wyruszył z Ojcowa w kierunku [[Sosnowiec|Sosnowca]]. Celem powstańców stało się opanowanie stacji kolejowych, wraz z komorami celnymi oraz przejść granicznych w [[Modrzejów (Sosnowiec)|Modrzejowie]] i [[Czeladź|Czeladzi]]. Rosyjska straż graniczna wiedząc o zbliżających się powstańcach uciekła do Prus. Po wyzwoleniu [[Maczki (Sosnowiec)|Maczek]] siły powstańców udały się do Sosnowca, gdzie w nocy z 6 na [[7 lutego]] stoczyły potyczkę o tamtejszy dworzec, która przeszła do historii jako [[Bitwa o Sosnowiec|bitwa o Sosnowiec]].

===Raport Apolinarego Kurowskiego z potyczki o sosnowiecki dworzec===
RAPORT pisany 8 lutego 1863 r.

''pomimo ciemności nocy o godz. 12 i pół, wszyscy stanęli do boju w przeznaczonym miejscu i równocześnie pierwszy atak został wykonany. Z dwóch budynków, to jest komory celnej i stacji kolei żelaznej,(...) nasi przez Moskali strasznym gradem kul przywitani zostali, wkrótce drzwi wyłamane zostały i budynki zdobyte. Moskale uciekli(...) Bohaterem (..) Był niezaprzecznie [[Teodor Cieszkowski]], dzielny komendant kosynierów, który pomimo na wylot przestrzelonej ręki, wsród morderczego ognia, na czele swego oddziału wszystkie ataki wykonywał Boska opiekę mam tylko 3 zabitych, 17 rannych i 1 ubitego konia (...) Straty moskiewskie są bardzo znaczne. ''

==Okres wyzwolenia regionu==
Po sosnowieckim zwycięstwie Polaków, [[Zagłębie Dąbrowskie]] przez około dwa tygodnie było jedynym tak dużym zwartym obszarem, na którym władzę sprawowali Polacy. 

Funkcjonowały polskie instytucje, działał transport, a pobierane opłaty celne zasilały skarb powstańczy. W [[Dąbrowa Górnicza|dąbrowskiej]] hucie "Konstanty" rozpoczęto nawet produkcję dział. Za zdobyte na Rosjanach pieniądze zaopatrzono powstańców w kożuchy i buty.

Okres wolności zakończył się wraz z wyprawą Kurowskiego na Miechów. Polska kawaleria w wąskich uliczkach miasta poniosła wysokie straty. Oddział Kurowskiego został rozbity.

==Upadek powstania==

Po bitwie miechowskiej inicjatywa przeszła w ręce Rosjan, którzy odzyskiwali utracone tereny. [[Olkusz]] i [[Maczki (Sosnowiec)|Maczki]] powstańcy utracili [[20 lutego]], a Sosnowiec i Modrzejów [[23 lutego]]. Toczyły się jeszcze walki partyzanckie i miały miejsca liczne potyczki, ale nie mogły one już przechylić szali zwycięstwa na polską stronę.

==Kalendarium==
* [[23 stycznia]] [[1863]] - kolejarze jadący z Warszawy przywożą wieść o wybuchu powstania.

* [[6 lutego]] [[1863]] - zwycięska potyczka powstańców z oddziałami rosyjskimi przy sosnowieckim dworcu.

* [[22 marca]] [[1863]]

* [[5 maja]] [[1863]] - [[Bitwa pod Krzykawką]] w której ginie m. innymi włoski generał [[Francesco Nullo]]

==[[Powstanie Styczniowe w Zagłębiu Dąbrowskim - Wykaz Miejsc Pamięci|Wykaz miejsc i obiektów]]==


[[Plik:Grobowiec powstańców poległych w bitwie pod Krzykawką.JPG|thumb|200px|Cmentarz parafialny w Niegowonicach - grobowiec powstańców poległych w bitwie pod Krzykawką. ]]

*[[Sosnowiec]], budynek dworca kolejowego Sosnowiec Gł - Tablica upamiętniająca  bitwę z 6/7 lutego 1863

*[[Sosnowiec]], cmentarz parafialny w Zagórzu - Grobowiec powstańców

*[[Krzykawka (gm. Bolesław)|Krzykawka]]  - Pomnik  upamiętniający  bitwę w której poległ m. innymi włoski generał [[Francesco Nullo]]

*[[Olkusz]], stary cmentarz  - Grobowiec [[Francesco Nullo]] i innych powstańców poległych w [[Bitwa pod Krzykawką|bitwie pod Krzykawką]]

*[[Niegowonice (gm. Łazy)|Niegowonice]], cmentarz parafialny - Grobowiec powstańców poległych w [[Bitwa pod Krzykawką|bitwie pod Krzykawką]]

==[[Powstanie Styczniowe w Zagłębiu Dąbrowskim - Ewidencja osób|Wykaz osób]]==

[[Plik:Weterani Powstania Styczniowego Sosnowiec 1916.jpg|thumb|260px|Weterani Powstania Styczniowego mieszkający w Zagłębiu w latach 20' XX wieku]]

*[[Jacek Siemieński]] - 
*[[Apolinary Kurowski]] - pułkownik, naczelnik województwa krakowskiego
*[[Teodor Cieszkowski]] - dowodzący atakiem na dworzec w Sosnowcu, awansowany po nim za męstwo w boju do stopnia podpułkownika
*[[Francesco Nullo]] - pochowany w [[Olkusz|Olkuszu]]
*[[Wincenty Barański]] - weteran powstania pochowany w [[Sosnowiec|Sosnowcu]], na [[Cmentarz katolicki przy ul. Andersa w Sosnowcu|cmentarzu przy ul. Andersa]].
*[[Władysław Patello]] - weteran powstania pochowany w [[Sosnowiec|Sosnowcu]], na [[Cmentarz katolicki przy ul. Smutnej w Sosnowcu|cmentarzu przy ul. Smutnej]].
*[[Damazy Tarkowski]] - weteran powstania pochowany w [[Sosnowiec|Sosnowcu]], na [[Cmentarz katolicki przy ul. Smutnej w Sosnowcu|cmentarzu przy ul. Smutnej]].
*[[Robert Niernsee]] - weteran powstania zamieszkujący w Zagłębiu, pochowany (?).
*[[Ignacy Kaczmarski]]
==Powstanie Styczniowe w Zagłębiu Dąbrowskim - film dokumentalny==
<videoflash>tT7aYG3kf8E</videoflash>

==Wykład dra hab. Dariusza Andrzeja Nawrota pt. "Powstanie Styczniowe w Sosnowcu"==
<videoflash>tkS-t6GcnM4</videoflash>

==Zobacz też==
*[[150 rocznica Powstania Styczniowego w Zagłębiu Dąbrowskim]]

==Bibliografia==
*[[Powstanie Styczniowe w Zagłębiu Dąbrowskim (R. Szwed)]]

==Powstanie Styczniowe na stronie youtube.com==
*http://www.youtube.com/watch?v=tT7aYG3kf8E
*http://www.youtube.com/watch?v=AFefR-TIAF4&feature=related

==Przypisy==

[[Kategoria:Historia]]
[[Kategoria:Video]]