Tekst źródłowy strony Kopalnia "Wiktor" (Sosnowiec-Milowice)

{{Kopalnia infobox 
|Nazwa = '''Milowice'''
|Poprzednie nazwy = Wiktor
|Grafika = Pocztowka_sosnowiec_kopalnia_milowice_0001.jpg
|Forma prawna = 
|Założyciele = ?
|Data powstania = ???
|Data likwidacji = [[1996]]
|Miejscowość = [[Milowice (Sosnowiec)|Milowice]] / [[Sosnowiec]]
|Lokalizacja = 
|Adres = 
|Dyrektor = 
|Inżynier = 
|Produkty = Węgiel kamienny
}}

'''Kopalnia "Wiktor"''' / '''Kopalnia "Milowice"''' - początkowo odkrywkowa kopalnia węgla kamiennego, którą w [[1822]] r. założył w ówczesnej wsi [[Milowice (Sosnowiec)|Milowice]] [[Józef Błeszyński]], po włączeniu Milowic do Sosnowca,  kopalnia na terenie miasta [[Sosnowiec]] zlokalizowana pod adresem  ul. Baczyńskiego Krzysztofa Kamila 25.


==Historia==
[[Plik:Sosnowiec Milowice 1921.jpg|thumb|400px|Kopalnia Wiktor na planie z 1921 roku]]
Zatrudniała ona 66 robotników i wydobywała ok. 10 tys, ton surowca rocznie.  Zaopatrywała w węgiel pobliską hutę cynku, należącą również do właściciela majątku. Po unieruchomieniu huty, w latach 30. X IX w. wydobycie węgla gwałtownie spadło. Kopalnia została częściowo  nieuruchomiona, a ponadto wybuchł w niej pożar.

==Właściciele kopalni==
Dobra [[Milowice (Sosnowiec)|milowickie]] odziedziczył w [[1835]] r. stryjeczny brat Józefa, [[Ignacy Błeszyński]]. Sprzedał je [[Jan Kubiczek|Janowi Kubiczkowi]] ([[1838]]), który uruchomił oba zakłady, a następnie w [[1841]] r. wydzierżawił je krakowskim kupcom Joachimowi Grynbergowi i Maurycemu Józefowi Rozentalowi. 

Od [[1855]] r. hutę i kopalnię dzierżawili: kupiec z Mysłowic [[Abraham Kuźnicki]] oraz bracia Jakub i Izrael Pniowerowie. Wprowadzili oni eksploatację podziemną, przy użyci u maszyny parowej. Pierwszy szyb wydobywczy miał 58 m głębokości i nosi nazwę ,,Anna”. Zbudowano wówczas kotłownię oraz sortownię.

Kolejny właściciel [[Milowice (Sosnowiec)|Milowic]] (od [[1861]]) syn [[Jan Kubiczek|Jana Kubiczka]], [[Julian Kubiczek|Julian]] sprzedał w [[1865]] r. majątek wraz zakładami przemysłowymi (obok huty i kopalni powstała również fabryka drutu i gwoździ) [[Szmul Hamburger|Szmulowi Hamburgerowi]] – właścicielowi młyna parowego w [[Małobądz (Będzin)| Małobądzu]]. W okresie jego gospodarowania (przez blisko 4 lata) wydobycie w kopalni znacznie wzrosło. W [[1868]] r. wynosiło ono 24,8 tys. ton, gdy w [[1864]] r.- 13,6 tys. ton przy zatrudnieniu 102 robotników.  W kopalni działały 4 maszyny parowe o mocy 82 KM.

Pod koniec [[1868]] r. [[Milowice (Sosnowiec)|Milowice]] nabył kupiec [[Szymon Kuźnicki]] z Mysłowic. W celu przeprowadzenia dalszych inwestycji w majątku utworzył on firmę pn. „Dom Handlowy S. Kuznitzky i spółka” do której obok niego weszli Markus Feige i Zygmunt Pringsheim z Wrocławia. Spółka zmodernizowała kopalnię (hutę cynku i gwoździarnię zlikwidowano). W latach 70. zakład posiadał 3 maszyny (odwadniającą, wyciągową i pomocniczą) o mocy l05 KM.
Załoga liczyła 283 osoby, a wydobycie wynosiło 41 ,6 tys. ton w [[1870]] r., a w [[1873]] r. - 71 tys. ton.

==Węgiel dla Huty „Aleksander”==
Dalszy rozwój kopalni, w latach 80. XlX w. wiązał się z budową [[Huta "Milowice" (Sosnowiec)|huty „Aleksander”]], która miała być głównym odbiorcą węgla. Wydrążono nowe szyby, zmodernizowano transport podziemny, zbudowano większą kotłownię. Wydobycie wzrosło do 153 tys. ton w [[1886]] r. i 190 tys. ton w [[1890]] r. 

==Spółka Akcyjna==
W związku z napływem wód podziemnych i koniecznością zainstalowania dodatkowych pomp odwadniających, co zwiększało koszty, produkcja znacznie zmalała. W [[1892]] r. wydobyto tylko 56 tys. ton wę la. Zatrudnienie wynosiło wówczas ok. 400 robotników. Aby uzyskać fundusze na
dalsze inwestycje wdowa po [[Szymon Kuźnicki|Szymonie Kuźnickim]] i pozostali współwłaściciele utworzyli spółkę akcyjną pn. Towarzystwo Kopalń i Hut w Milowicach.
W [[1895]] r. akcje spółki w całości wykupiło [[Towarzystwo Kopalń i Zakładów Hutniczych Sosnowieckich]] - największe przedsiębiorstwo górnicze w [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębiu Dąbrowskim]] reprezentujące kapitał francusko-belgijski. Dysponowało ono niezbędnymi środkami do rozbudowy i modernizacji zakładu. Wybudowano nowe szyby: „Renault” (później „Wiktor”), „Łoboda”, „Drzewny”, nową sortownię, elektrownię, a na powierzchni budynek biurowy,
magazyn, warsztaty mechaniczne z kuźnią, łaźnię, dom noclegowy, dom dla urzędników. W kopalni zatrudniono fachowców o wysokich kwalifikacjach – zawiadowcą (dyrektorem) był [[Jan Brzostowski]], absolwent Instytutu Górniczego w Petersburgu. W latach 90. XIX w. kopalnia przemianowana została na „Milowice”. Do nazwy „Wiktor” powrócono przejściowo w lalach
[[1920]] – [[1926]].

==Wzrost wydobycia węgla==
Kopalnia osiągnęła najwyższy poziom wydobycia wśród zakładów należących do Towarzystwa Sosnowieckiego. W [[1894]] r. wynosił o ono 178 tys., w [[1900]] r. 298 tys., a w [[1913]] r. prawie 648 tys. ton. Produkcja węgla w latach [[1894]] - [[1913]] wzrosła aż o 263 %. W [[1900]] r. zatrudnienie wynosiło tutaj 800 osób, a w [[1914]] r.- 1400.

==Okres I wojny światowej==
Po wybuchu I wojny światowej kopalnię częściowo zdewastowali Niemcy, lecz szybko wznowili produkcję Finansowanie zakładu przejęły banki niemieckie. Wydobycie węgla w okresie okupacji było znacznie niższe niż przed wojną.

==Okres po I wojnie światowej==
Po odzyskaniu niepodległości kopalnia „Milowice” znajdowała się w złym stanie technicznym - wyeksploatowane maszyny i urządzenia wymagały modernizacji. Odbudowa zakładu przez jego właściciela, [[Towarzystwo Kopalń i Zakładów Hutniczych Sosnowieckich]], postępowała powoli. Pompy do odwadniania pochodzące z początku XX w. wymieniono na nowocześniejsze, o napędzie elektrycznym, dopiero w latach 30. Do najważniejszych inwestycji dwudziestolecia międzywojennego należało: zainstalowanie nowych kompresorów, połączenie kopalni kablem z [[Elektrownia „Modrzejów”|elektrownią „Modrzejów”]] ([[1926]]), zainstalowanie
turbopompy elektrycznej, rozpoczęcie budowy ([[1938]]) trakcji elektrycznej na głównym chodniku (ukończono ją w końcu [[1939]]). W [[1919]] r. kopalnia wyprodukowała 370 tys. ton węgla, w [[1920]] r. - 388,7 tys., w [[1921]] r. - 442,5 tys. a w [[1922]] r. - 572,4 tys. ton. Kolejne lata przyniosły spadek wydobycia co spowodowane był o m.in. kurczeniem się rynku zbytu na rzecz
bardziej konkurencyjnych kopalń górnośląskich, które w [[1922]] r. znalazły się w granicach Polski.

==Kryzys==
Zasadniczy wpływ na poziom produkcji w latach 30. wywarł wielki kryzys gospodarczy, który objął cały świat kapitalistyczny. Najniższe wydobycie w kopalni „Milowice” przypadło na [[1932]] r. i wyniosło 206,8 tys. ton, gdy w [[1929]] r. -427,8 tys. ton (najwyższy poziom produkcji przed kryzysem), a w [[1930]] r. - 32 1 ,2 tys. Wyraźniejszy wzrost nastąpił dopiero w [[1937]] r. -
378 tys. ton i [[1938]] r. - 472tys. ton. Przez cały okres międzywojenny kopalnia nie zdołała osiągnąć wielkości produkcji sprzed I wojny światowej. 

W zależności od koniunktury w górnictwie zmieniał się również stan zatrudnienia. Statystyki podają, iż w [[1927]] r. w kopalni pracowało 1755 osób, w [[1929]] r.- 1183, [[1933]] r. - 1097, w 1935 r. - 895, [[1937]] r. - 953. W sierpniu [[1939]] r. zatrudnienie wynosiło 1355 osób.

==Okres II wojny światowej==
Po wybuchu II wojny światowej kopalnia przejęta została przez władze niemieckie. Zarządzał nią początkowo niejaki '''Felkel''', a następnie od [[1943]] r. - '''Seibert'''. Tuż przed wyzwoleniem kopalnię unieruchomiono. Robotnicy zabezpieczyli jednak zakład przed likwidacją utrzymując m.in. pompy w ruchu. Produkcję wznowiono w połowie lutego.

==Okres po II wojnie światowej==
[[Plik:150 lat kopalni milowice.jpg|thumb|300px|Grafika na kopercie do listów]] 

Od [[1945]] r. kopalnia należala do [[Dąbrowskie Zjednoczenie Przemysłu Węglowego w Sosnowcu|Dąbrowskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego]]. W grudniu [[1945]] r. zatrudniała 1337 prawników fizycznych i umysłowych. Produkcja węgla wynosiła w [[1945]] r. - 2 17,6 tys. ton, a w [[1946]] r. już 33 1,3 tys. ton.

Jeszcze w kwietniu [[1945]] roku utworzono obozy pracy przymusowej kopalni „Milowice” (301/II/6). Do obozu pracy przymusowej „Milowice” byli kierowani więźniowie członkowie SS
i policji zatrudnieni w przemyśle węglowym oraz wycofywani z transportów repatriacyjnych z Gliwic. W kwietniu 1950 zlikwidowano obóz pracy a więźniów przewieziono do {{W|NRD|NRD}}

Inwestycje, początkowo niewielkie, z czasem wzrastały. W latach [[1949]] - [[1950]] pogłębiono szyb '''„Anna”''' i przerobiono go na wydobywczy. Od [[1950]] r. zaczęto wprowadzać system eksploatacji ścianowej i stosować mechaniczne urabianie węgla. W [[1961]] r. zautomatyzowano przenośniki taśmowe, rozbudowano łaźnię i lampiarnię. Produkcja węgla znacznie wzrosła - do 1.333,6 tys. ton w [[1970]] r. Kopalnia wydobywała także {{W|bentonit|bentonit}}, surowiec mający zastosowanie w hutnictwie. Od [[1957]] r. przy kopalni działał zakład prefabrykatów produkujący pustaki, a później obudowę żelbetonową i płyty do nakrywania ścieków.

==Połączenie kopalni==
Z czasem wydobycie malało, sama zaś kopalnia [[1 stycznia]] [[1973]] roku połączona została z czeladzką [[Kopalnia "Czeladź" (Czeladź-Piaski)|kopalnią „Czeladź”]] tworząc kopalnię "Milowice-Czeladź", a ta zaś po trzech latach [[1 stycznia]] [[1976]] przyłączona została do [[Kopalnia "Czerwona Gwardia"|kopalni „Czerwona Gwardia”]] (dawna [[Kopalnia "Saturn" (Czeladź)|„Saturn”]]) a kopalnia w [[Milowice (Sosnowiec)|Milowicach]] funkcjonowała jako zakład pod nazwą '''Czerwona Gwardia Ruch Milowice'''. W styczniu [[1990]] roku połączonym kopalniom nadano nazwę „Saturn” pochodzącą od przedwojennej nazwy jednej z połączonych kopalni a oddział milowicki istniał pod nazwą Ruch / Ruch II Saturn.  

==Likwidacja==
W [[1996]] roku została zlikwidowana a budynki wyburzone. Obecnie na terenach po kopalni znajdują się hale produkcyjne, w tym zakładów mięsnych Duda, oraz  dyskont spożywczy.

==Galeria==
<gallery>
Plik:Pocztowka_sosnowiec_kopalnia_milowice_0001.jpg|Pocztówka przedstawiająca kopalnię "Milowice" (wczesniej kopalnia "Wiktor")
Plik:Sosnowiec-Kopalnia-Milowice.jpg|Kopalnia Milowice
Plik:Sosnowiec Milowice - 1921 2.jpg|Lokalizacja Kopalnii na planie z 1921 roku
Plik:Kopalnia Milowice.jpg|Kopalnia Milowice w latach 80-tych XX w.
Plik:Brak zdjęcia.jpg|Opis zdjęcia: 
</gallery>

==Bibliografia==
*{{Cytuj książkę  | nazwisko = Śmiałek| imię = Małgorzata |nazwisko2= |imię2= | tytuł = [[Sosnowieckie ABC (4)|Sosnowieckie ABC, tom IV]] | data =[[2005]] | wydawca = [[Muzeum w Sosnowcu]] | miejsce =  | isbn = 83-89199-15-7 | strony = 67-70}}
*[[Jerzy Jaros|Jaros Jerzy]]: ''[[Słownik historyczny kopalń węgla na ziemiach polskich]]''. Katowice [[1972]].
*[[Jerzy Jaros|Jaros Jerzy]]: ''[[Słownik historyczny kopalń węgla na ziemiach polskich (Wyd. II)]]''. Katowice [[1984]].


[[Kategoria:Górnictwo węglowe w Zagłębiu Dąbrowskim|S, Kopalnia "Wiktor" (Sosnowiec-Milowice)]]
[[Kategoria:Kopalnie w Sosnowcu|W, Kopalnia "Wiktor" (Sosnowiec-Milowice)]]
[[Kategoria: Zakłady przemysłowe]]
[[Kategoria: Milowice]]
[[Kategoria:Nieistniejące miejsca w Sosnowcu]]