Dworzec kolejowy Sosnowiec Maczki

Dworzec Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej w Maczkach - należy do cennych obiektów architektonicznych Sosnowca - w 1967 r. wpisany został do rejestru zabytków.

Historia

Wybudowano go w latach 1847 - 1848 po przeprowadzeniu linii kolejowej w okolicach ówczesnej wsi Macki. Oprócz budynku dworca do użytku oddano wówczas parowozownię i komorę celną. Uroczyste otwarcie trasy kolejowej nastąpiło w dniu 13 października 1848 r.

Stacja wraz z tworząc się wokół niej osadą, zamieszkała początkowo wyłącznic przez obsługę kolei, nazwana została Granicą. Zadecydowało o tym położenie dworca przy ówczesnej granicy z Austrią. Dworzec powstał na pustkowiu, w pewnym oddaleniu od wsi, a usytuowano go dość nietypowo między torami kolejowymi. Cała zabudowa stacji zwrócona jest w kierunku torów.

Architektura

Gmach dworca zaprojektował Henryk Marconi, jeden z najwybitniejszych architektów pierwszej połowy XIX w. Okazała neorenesansowa bryła założona została na planie wydłużonego prostokąta o imponującej długości 230 m. Budowla charakteryzuje się prostotą formy, symetrią i osiowością. W elewacjach dekorowana była boniowaniem i charakteryzowała się wydatnym kostkowym gzymsem (zlikwidowanym po II wojnic światowej).

Znaczenie dworca

Dworzec był miejscem ekspedycji osobowej i towarowej, a zarazem pełnił funkcje reprezentacyjne. W jego wnętrzach mieściły się pokoje dla podróżującego cara i jego rodziny. Wnętrza tzw. apartamentów dworskich, znajdujących się na piętrze wyposażone były w okazale meble i marmurowe kominki, a ściany pomieszczeń zdobiły polichromie. Na parterze mieściły się poczekalnie dla podróżnych klasy I, II i III, połączone z restauracjami i bufetami. Restauracje I klasy zachwycały wytwornym, eleganckim wystrojem. W budynku znajdował się również kantor wymiany pieniędzy. Obok dworca powstał zaprojektowany przez Marconiego budynek komory celnej.

W 1884 r. przez Granicę przeprowadzono drugą linię kolejową odcinek Drogi Żelaznej lwangrodzko-Dąbrowskiej , która łączyła Iwanogród (Dęblin) z Dąbrową Górniczą. Dla potrzeb tej kolei powstał tzw. młodszy dworzec zniszczony w okresie okupacji hitlerowskiej.

Granica rozwinęła się w duży ośrodek kolejowy. W latach 1848 - 1859 była jedyną stacją nadgraniczną Cesarstwa Rosyjskiego. Krzyżowały się tu drogi Rosji, Prus i Austro-Węgier.

Okres utraty znaczenia

Znaczenie osady, a wraz z nim całego zespołu dworcowego, ulegało stopniowemu osłabieniu po przeprowadzeniu linii kolejowej przez Sosnowiec i utworzeniu tutaj stacji nadgranicznej. Dalszy spadek roli osady jako ważnego węzła kolejowego ma związek z odzyskaniem niepodległości i zlikwidowaniem granicy z Austrią. Wtedy także aktualność straciła nazwa miejscowości. Zmieniono ją na Uroczysko, a w 1925 r. nadano jej obecną nazwę Maczki.

Przez długi czas dworzec w Granicy nie był rozbudowywany. Dopiero na przełomie XIX i XX w. dokonano wielu istotnych zmian, m.in. przedłużono na całą długość budowli wiaty peronowe i w pewnym zakresie zmieniono wystrój wnętrz. Z tego okresu pochodzą - zachowane do tej pory - stiuki i stolarka. Poważne remonty dworca przeprowadzono w latach 30. XX w. i po II wojnie światowej.

Ostatnie lata funkcjonowania

2004 obecnie budynek znajduje się w bardzo złym stanic technicznym. Użyteczność dworca została znacznie ograniczona w ciągu doby zatrzymywało się tutaj tylko kilka pociągów osobowych. Nieczynne były kasy, zamknięto poczekalnie, okna są „zabite” deskami, a drzwi wejściowe zamurowane. Zabytkowy dworzec w Maczkach oczekuje na odrestaurowanie.
Od roku 2009 na dworcu nie zatrzymuje się już żaden pociąg.

Galeria

• 
• 

  Dworzec na Granicy

• 

  Wnętrze Dworca na Granicy

• 

  Peron Dworca na Granicy

• 

  Dworzec na Granicy

• 

  Opis zdjęcia:

• 

  Opis zdjęcia:

Bibliografia

• Małgorzata Śmiałek: Sosnowieckie ABC, tom III. Muzeum w Sosnowcu, 2004, s. 14-15. ISBN 83-89199-11-4.