Środula (Sosnowiec): Różnice pomiędzy wersjami
(→Parki) |
|||
| (Nie pokazano 4 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika) | |||
| Linia 93: | Linia 93: | ||
Plik:Sosnowiec Osiedle Schoena 21.JPG|[[Osiedle patronackie Schoena (Sosnowiec)|Osiedle patronackie Schoena]] przy [[Ulica Chemiczna (Sosnowiec)|ulicy Chemicznej]] | Plik:Sosnowiec Osiedle Schoena 21.JPG|[[Osiedle patronackie Schoena (Sosnowiec)|Osiedle patronackie Schoena]] przy [[Ulica Chemiczna (Sosnowiec)|ulicy Chemicznej]] | ||
Plik:Park Środula Sosnowiec 8904.jpg|[[Park Środula (Sosnowiec)|Park Środula]] | Plik:Park Środula Sosnowiec 8904.jpg|[[Park Środula (Sosnowiec)|Park Środula]] | ||
Plik: | Plik:Sosnowiec bloki osiedla Środula.jpg|[[Środula Górna (Sosnowiec)|Górna Środula]] | ||
</gallery> | </gallery> | ||
[[Plik:Sosnowiec 1907 ulica Chemiczna.jpg|thumb|350px|[[Środulka (Sosnowiec)|Środulka]] na planie Sosnowca z [[1907]] roku]] | [[Plik:Sosnowiec 1907 ulica Chemiczna.jpg|thumb|350px|[[Środulka (Sosnowiec)|Środulka]] na planie Sosnowca z [[1907]] roku]] | ||
| Linia 125: | Linia 125: | ||
===Parki=== | ===Parki=== | ||
* [[Park Środula (Sosnowiec)|Park Środula (z Górką Środulską)]] | * [[Park Środula (Sosnowiec)|Park Środula (z Górką Środulską)]] | ||
* Park Okrzei | * [[Park Środula Okrzei (Sosnowiec)|Park Okrzei]] | ||
===Placówki handlowe=== | ===Placówki handlowe=== | ||
| Linia 133: | Linia 133: | ||
* Sklep sieci '''Liroy Marlin''' | * Sklep sieci '''Liroy Marlin''' | ||
* Sklep sieci '''Decathlon''' | * Sklep sieci '''Decathlon''' | ||
* Pasaż handlowy przy ul. B. Prusa 53 | * Pasaż handlowy przy ul. B. Prusa 53 :'''Fabryka Formy''', '''Stokrotka''' | ||
==Ciekawostki== | ==Ciekawostki== | ||
| Linia 140: | Linia 140: | ||
==Zobacz także== | ==Zobacz także== | ||
* [[Getto na Środuli]] | |||
* [https://www.facebook.com/Hobbystyczne/ Profil FB: Środula - Historia] | * [https://www.facebook.com/Hobbystyczne/ Profil FB: Środula - Historia] | ||
* [https://klubzaglebiowski.wordpress.com/2020/05/28/moja-srodula/ Klub Zagłębiowski: Moja Środula] | * [https://klubzaglebiowski.wordpress.com/2020/05/28/moja-srodula/ Klub Zagłębiowski: Moja Środula] | ||
Wersja z 18:20, 11 sie 2022
| |||
| Status | dzielnica | ||
| W granicach Sosnowca | od 1914 | ||
| Kod pocztowy | 41-219 | ||
Informacje ogólne
Środula - dzielnica znajdująca od się w północnej części Sosnowca. Graniczy z Zagórzem, Pogonią i Sielcem, a miasta, które sąsiadują ze Środulą to Będzin i Dąbrowa Górnicza.
Na obszarze dzielnicy wyróżnić można:
- Środulę Górną
- Stara Środula
- Nowa Środula
- Środulę Dolną
- Środulkę
- Kolonię Zuzanna
- Konstantynów
- Katarzynę
Historia
Dokładny czas powstania Środuli jest nieznany. Wiadomo, że w 1645 na drodze wiodącej lewym brzegiem rzeki Przemszy z Będzina do Mysłowic istniała osada karczmarska o tej nazwie[1]. Oprócz karczmy posiadała dwie chałupy.
Historycznie należała do dóbr Zagórza. Do 1880 roku stał tutaj folwark wybudowany w bliżej nie określonym czasie.
W drugiej połowie XIX wieku osada była własnością Gwarectwa von Kramsty, które wydzierżawiło ją W. Meyherholdowi[1]. Na znaczeniu zyskała, gdy w okolicy powstały zakłady przemysłowe Fitznera-Gampera, przędzalnia Schóna, fabryki chemiczne na Środulce.
W 1908 r. Środula została podzielona pod względem przynależności wiernych do parafii - część przynależała do Zagórza, a część tj. ul Okrzei do Nowego Sielca. W tym czasie Środula liczyła 6 tys. osób.
Pierwotnie większość zabudowy Środuli stanowiły domy wzniesione głównie z kamieni wapiennych (surowiec pozyskiwano w wielu okolicznych odkrywkach: Dolna Środula, Pekin-Zagórze) z dodatkiem czerwonej cegły.
W 1914 Środula została włączona do Sosnowca.
Intensywnie rozbudowywała się Środula po I wojnie światowej. Ciekawostką jest, iż wszystkie ulice równoleżnikowe Środuli otrzymały imiona pisarzy, a południkowe malarzy i rzeźbiarzy (dziś układ ten jest mocno zaburzony).
W 1935 oddano do użytku linię tramwajową łączącą Środulę z Centrum i Milowicami (linia 15, od 2021 linia 35).
W 1942okresie II Wojny Światowej wysiedlono Polaków, a na ich miejsce zesłano ludność wyznania mojżeszowego, spędzoną tu z całego Zagłębia, tworząc getto. Istniało ono do 1943 roku, kiedy to podczas akcji likwidacji getta większość jego mieszkańców trafiła do obozów koncentracyjnych i zagłady w Oświęcimiu lub zginęła.
W 1957 Biskup Częstochowski Zdzisław Goliński podpisał dekret utworzenia parafii na Środuli pod wezwaniem Podwyższenia Świętego Krzyża na Środuli.
Od lat 70-tych ubiegłego wieku zaczęło się stopniowe wyburzanie starych środulskich domów w obszarze Środula Górna (Sosnowiec)|Górnej Środuli]] i budowa istniejącego do dziś osiedla bloków z wielkiej płyty.
W 1979 oddano do użytku trójkąt torowy przy ulicy Okrzei do drugiego połączenia tramwajowego.
W 1999 na bagnistym terenie rozlewisk Potoku Zagórskiego na terenie Zuzanny, wybudowano Centrum Handlowe sieci Auchan. W kwietniu 2000 w pobliżu powstaje sklep wielkopowierzchniowy sieci [Leroy Merlin]
W 2001 roku w części dzielnicy Konstantynów wybudowano centrum handlowego „Plejada”. Powstało ono głównie na terenach Huty Buczka w miejscu zlikwidowanej w 1983 roku hałdy hutniczej.
W 2006 roku obok istniejących sklepów Auchan i Leroy Merlin, największy w Polsce w tamtym czasie sklep sportowy uruchamia sieć Decathlon.
W 2013 roku powstała pierwsza publikacja opisująca całościowo historię Środuli pt: "Środula - historia zapomnianej dzielnicy 1612-1970", autor Artur Żak.
W 2018 rozpoczyna się wyburzenie dawnych budynków Huty Katarzyna (późniejsza Buczka) na granicy Konstantynowa i Katarzyny
W 2021 roku w Górnej Środuli rozpoczęto budowę Nowej Środuli - pierwszych w dzielnicy bloków mieszkalnych od lat 90-tych XX więku. W tym samym roku firma Euro Mall rozpoczęła budowę parku handlowego Aura Park sąsiadującego z CH Plejada.
Galeria
Pałac Ernsta Schöna - siedziba Muzeum w Sosnowcu
Na dawnej fotografii
Dom państwa Hurasów, znajdujący się na rogu ulic Okrzei i Krasińskiego
Opis zdjęcia:
Opis zdjęcia:
Na planach miast
Środula na planie z 1921 roku
Środula na planie z 1942 roku
Ważne obiekty
Zabytki
Miejsca pamięci
- Grób wojenny, zbiorowy (kapliczka) z okresu Powstania Styczniowego 1863
- Grób zbiorowy robotników - ofiar 1905 roku
- Tablica upamiętniająca robotników poległych 9 lutego 1905 r.
- Pomnik Nieznanego Żołnierza
- Pomnik sosnowieckiego getta żydowskiego
- Tablica upamiętniająca miejsce lądowania Jana Pawła II w czerwcu 1999 r.
Parki
Placówki handlowe
- Centrum Handlowe Plejada
- Aura Park
- Centrum Handlowe Auchan
- Sklep sieci Liroy Marlin
- Sklep sieci Decathlon
- Pasaż handlowy przy ul. B. Prusa 53 :Fabryka Formy, Stokrotka
Ciekawostki
- Na Środuli rozgrywa się akcja sławnej serii komiksowej Maus Arta Spiegelmana
- Najwyższym punktem na Środuli jest Górka Środulska - 320m, a po niej punkt na Górnej Środuli w okolicy ul. Krasińskiego - 297m
Zobacz także
Bibliografia
- Małgorzata Śmiałek, Dzielnice Sosnowca - Zarys dziejów
- "Z przeszłości Zagłębia Dąbrowskiego i okolicy" tom IV - Sosnowiec - Marian Kantor Mirski (reedycja 1991r)
- "Sosnowiec znany i nieznany" - Jan Przemsza Zieliński 1997r.
- "Środula - historia zapomnianej dzielnicy 1612-1970", Artur Żak, ISBN 9788361975496
- Marian Kantor-Mirski, Sosnowiec, Sowa Press, Sosnowiec, 1991
- Praca zbiorowa pod redakcją; Roberta Krzysztofika, Tomasza Spórny i Iwony Kantor-Pietragi;Sosnowiec między Sielcem a Zagórzem - Badania przestrzeni i dziejów; Sosnowiec, 2014; ISBN 978-83-61644-45-3
