Mieczysław Zenon Rajs
| Zagłębiowskie Biogramy | |
 Mieczysław Rajs | |
| Imię i nazwisko | Mieczysław Rajs |
| Data i miejsce urodzenia | 20 stycznia 1887 Jurgiszki (Litwa) |
| Data i miejsce śmierci | 26 grudnia 1960 Sosnowiec |
| Miejsce spoczynku | Sosnowiec |
| Zawód | Żołnierz Pierwszej Kompanii Kadrowej J. Piłsudskiego, oficer WP |
Mieczysław Zenon Rajs ps. Dewajtis - (ur. 20 stycznia 1887 r. w Jurgiszki (Litwa), zm. 26 grudnia 1960 r. w Sosnowcu).
RAJS MIECZYSŁAW
ZENON
Pseudonim Dewajtis, lekarz,
żohńerz I Kompanii Kadrowej, major
Armii Krajowej. Urodził się 20
stycznia w Jurgiszkach (pow.
kalwaryjski) na Litwie, był jednym z
trojga dzieci Antoniego, ziemianina, i
Bronisławy ze Stombrowskich.
Naukę rozpoczął w szkole
średniej w Suwałkach, od VII klasy
uczył się w gimnazjum w Wilnie, które
ukończył w 1907r. W szkolewW1Inie
założył tajne kółka samokształce-
niowe. Przeniósł się po maturze do
Krakowa, gdzie w latach 1907-1916
(zprzerw~) studiował medycynę na
Uniwersytecie Jagiellońskim. W
czasie studiów pracował od 1913 r.
jako asystent i demonstrator anatomii
patologicznej Uniwersytetu Jagielloń-
skiego. W Krakowie związał się z
ruchem niepodległościowym kierowa-
nym przez Józefa Piłsudskiego,
przechodząc kolejne szczeble prze-
szkolenia. Od 1912 r. działał w
"Strzelcu". Uczestnicząc w wakacyj-
nym kursie letnim w podkrakowskich
Oleandrach, wyznaczony został
3. VIII. 1914 r. do Pierwszej Kompanii
Kadrowej, z którą 6. vm wyruszył w pole jako podoficer patrolu sanitarnego. Używał pseud. Dewajtis. W działaniach wojennych uczestniczył do 4.XI tegoż roku, następnie z powodu reumatyzmu mięśniowego odesłano go do szpitala. Później leczył legionistów w Cieplicach Czeskich. 4 .ll.1915 r. został cho~ z nomina- cji Departamentu Sanitarnego Naczel- nego Komitetu Narodowego, 8.m tego samego roku zwolniono go z Legio- nów. Kontynuował studia medyczne i 12 lutego 1916 r. uzyskał dyplom doktom wszech nauk lekarskich. Pracę zawodową rozpoczął w roku 1916 jako ordynator szpitala Czerwonego Krzyża w Radomiu, ale już w styczniu 1917 r. powierzono mu zorganizowanie szpitala epidemi- cznego w Szydłowcu. W roku nastę- pnym przeniósł się do Zagłębia Dąbrowskiego, gdzie objął stanowisko lekarza w kopalni w Niwce (dziś Sosnowiec). W kwietniu 1919 r. powołany do wojska, od 16 kwietnia przydzielony do Szpitala Okręgowego w Krakowie w stopniu porucznika. 2 czerwca tegoż roku przeniesiono go na front litewsko-białoruski, tu służył w 213 Szpitalu Polowym jako ordynator, kierownik czołówki, p.o. szefa. Od czerwca 1920 r. pracował w szpitalach pozafrontowych, m.in. w dyspozycji Szpitala Ujazdowskiego w Warszawie, a od 10 listopada przydzie- lono go do Szpitala "Frydrychówka" w Sosnowcu. Zdemobilizowany został 1 listopada 1921 r. ze względu na
inwalidztwo (w aktach podano, że ~ał 45% utraty zdrowia, a w innym miejscu, że 80%) w randze kapitana (zestu-szeństwemod 1 czerwca 1919). Powrócił na stanowisko lekarza So- snowieckiego Towarzystwa Kopalni Węgla i Zakładów Hutniczych w Niwce. Tam też po utworzeniu Ube- zpieczalni Społecznej pehlił obowiązki lekarza rejonowego. W 1922 r. założył w Niwce oddział Związku Strzele- ckiego (ZS) i do końca 1926 r. byłjego prezesem; był też prezesem Zarządu Powiatowego ZS w Sosnowcu i członkiem Zarządu Głównego ZS. Działał w samorządzie powiatowym powiatu będzińskiego oraz jako prezes Oddziału Lekarzy RP w Sosnowcu. Z ramienia tego samorządu kandydował w 1935r. wwyborachsejmowychjako bezpartyjny działacz. Związany wówczas z grupą Walerego Sławka, na skutek działania jego przeciwników w obozie sanacyjnym, nie został obrany posłem. Otrzymał jednak, wedle danych oficjalnych, 22.989 głosów, a w gminie Niwka liczba oddanych na niego głosów była bez mała dwukrotnie większa niż na wszystkich pozostałych razem. W latach 1937-1939 był M. Rajs członkiem Obozu Zjednoczenia Narodowego, w czasie drugiej wojny światowej działał konspiracyjnie, otrzymał awans na majora i jako szef służby sanitarnej Śląskiego Okręgu Annii Krajowej organizował punkty sanitarne. Po zakończeniu działań wojennych zajął się wyłącznie pracą
zawodową. Do 1951 r. pracował jako lekarz kopalniany, a jako lekarz rejonowy - do śmierci. Zmarł 26 gru- dnia 1960 r. w Sosnowcu i tam został pochowany. Odznaczony był m.in. Krzyżem Niepodległości, złotym Krzyżem Zasługi, srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami. Z małżeństwa z Kamilą, z domu WejtkomiałsynaAntoniego(ur.1920) i córkę- Krystynę- (ur. 1923).
Opracował: JACEKM. MAJOiROWSKI.
Źródła: Fot. w: CA W (Akta personalne
Rajsa);-RoczniklekarskiRP 1933/4, W.
1933; toż narok 1938, W.1938;tożnarok /
1948, W. 1949;Rocznikoficerski, W.1923;
Spis oficerów służących czynnie w dniu
1.06.1921 r., W. 1921, s. 442; -
MAJOiROWSKI J.M., Pierwsza Kompania
Kadrowa (Cz. 1), Kraków 1985;WALTER-
JANKE Z., W Armii Krajowej na Śląsku,
Katowice 1986 (Reiss); -"Ekspres
Zagłębia" 1935, nr 221,235,247,250;
"Strzelec" 1934, nr 31; - Archiwum UJ:
S n 515, S n 619, Księga doktorska poz.
4586; CAW: Akta personalne Rajsa
(infonnacje Piotra Staweckiego z W.); -
Materiały rodzinne, relacje syna
Antoniego.
Linki zewnętrzne
Źródło: Emilian Kocot "Lekarze Zagłębia Dąbrowskiego - Wstęp do słownika biograficznego"
(zamieszczone na Wiki Zagłębie za zgodą autora)
