Przędzalnia Czesankowa Politex , Przędzalnia Dietla, Sosnowiec, 1879 - 1994: Różnice pomiędzy wersjami
Nie podano opisu zmian |
Nie podano opisu zmian |
||
| (Nie pokazano 8 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
[[Plik:Politex-Sonowiec-0001.jpg|thumb|300px|Brama wjazdowa, widok z 2016 r.]] | [[Plik:Politex-Sonowiec-0001.jpg|thumb|300px|Brama wjazdowa, widok z 2016 r.]] | ||
[[Plik:Politex-Sonowiec-0002.jpg|thumb|300px|Widok od ulicy Żeromskiego, widok z 2016 r.]] | [[Plik:Politex-Sonowiec-0002.jpg|thumb|300px|Widok od ulicy Żeromskiego, widok z 2016 r.]] | ||
'''Przędzalnia Czesankowa ,,Politex”''' - nieistniejący zakład w [[Sosnowiec|Sosnowcu]], założony w 1879 roku przez niemieckiego przedsiębiorcę / przemysłowca [[Henryk Dietel|Henryka Dietla]]. Jego ojciec, Heinricha Gottlob Dietl, w 1853 roku uruchomił podobną przędzalnie w {{W|Wilkau-Haßlau|Wilkau}}<ref name="wikicyt">{{Cytuj stronę|url=https://de.wikisource.org/wiki/Heinrich_Dietel_in_Wilkau,_Kammgarnspinnerei|tytuł=Heinrich Dietel in Wilkau, Kammgarnspinnerei}}</ref><ref name="wilkau">{{Cytuj stronę|url=http://www.albert-gieseler.de/dampf_de/firmen4/firmadet49676.shtml|tytuł=Heinrich Dietel Aktiengesellschaft}}</ref>. Była to pierwsza przędzalnia czesankowa w {{W|Królestwo Polskie (kongresowe)|Królestwie Polskim}} (1815 - 1918) i przez długi czas jedyna. Była też zarazem największą przędzalnią czesankową w {{W|Imperium Rosyjskie|Cesarstwie Rosji}}. Zatrudniała 2000 osób i przynosiła właścicielom ogromne zyski, dzięki którym przyczyniła się do rozwoju Sosnowca ([[Heinrich_Dietel#fundator|liczne inwestycje nieprzemysłowe Henryka Dietla]]). Przędzalnia przez lata była jednym z największych zakładów przemysłowych w mieście. Wkrótce otwarto w mieście również dwie inne przędzalnie, należące do [[:Kategoria:Schöenowie|rodziny Schoenów]]. | '''Przędzalnia Czesankowa ,,Politex”''' / '''Przędzalnia Dietla''' - nieistniejący zakład w [[Sosnowiec|Sosnowcu]], założony w 1879 roku przez niemieckiego przedsiębiorcę / przemysłowca [[Henryk Dietel|Henryka Dietla]]. Jego ojciec, Heinricha Gottlob Dietl, w 1853 roku uruchomił podobną przędzalnie w {{W|Wilkau-Haßlau|Wilkau}}<ref name="wikicyt">{{Cytuj stronę|url=https://de.wikisource.org/wiki/Heinrich_Dietel_in_Wilkau,_Kammgarnspinnerei|tytuł=Heinrich Dietel in Wilkau, Kammgarnspinnerei}}</ref><ref name="wilkau">{{Cytuj stronę|url=http://www.albert-gieseler.de/dampf_de/firmen4/firmadet49676.shtml|tytuł=Heinrich Dietel Aktiengesellschaft}}</ref>. Była to pierwsza przędzalnia czesankowa w {{W|Królestwo Polskie (kongresowe)|Królestwie Polskim}} (1815 - 1918) i przez długi czas jedyna. Była też zarazem największą przędzalnią czesankową w {{W|Imperium Rosyjskie|Cesarstwie Rosji}}. Zatrudniała 2000 osób i przynosiła właścicielom ogromne zyski, dzięki którym przyczyniła się do rozwoju Sosnowca ([[Heinrich_Dietel#fundator|liczne inwestycje nieprzemysłowe Henryka Dietla]]). Przędzalnia przez lata była jednym z największych zakładów przemysłowych w mieście. Wkrótce otwarto w mieście również dwie inne przędzalnie, należące do [[:Kategoria:Schöenowie|rodziny Schoenów]]. | ||
==H. Dietel Spółka Akcyjna Przemysłu Włókienniczego w Sosnowcu== | ==H. Dietel Spółka Akcyjna Przemysłu Włókienniczego w Sosnowcu== | ||
| Linia 9: | Linia 9: | ||
==Politex== | ==Politex== | ||
[[Plik:Park Dietla i Przędzalnia Dietla.jpg|right|thumb|300px|Przędzalnia na planie miasta z 1921 roku]] | |||
W lutym [[1945]] rok przędzalnia została przejęta przez tymczasowy zarząd państwowy [na podstawie wstępu do inwentarza, oprac. L. Domański, Będzin 1982]. [[11 kwietnia]] [[1946]] Rozporządzeniem Rady Ministrów zakłady zostały wciągnięte do piątego wykazu przedsiębiorstw, przechodzących na własność Państwa, a [[3 grudnia]] [[1947]] stan ten został zatwierdzony przez ówczesnego {{W|Hilary Minc|Ministra Przemysłu i Handlu - Hilarego Minca}}<ref name="nacjonalizacja">{{Cytuj stronę|url=http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WMP19480050030/O/M19480030.pdf|tytuł=Orzeczenie nr 16 Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 3 grudnia 1947}}</ref>. | W lutym [[1945]] rok przędzalnia została przejęta przez tymczasowy zarząd państwowy [na podstawie wstępu do inwentarza, oprac. L. Domański, Będzin 1982]. [[11 kwietnia]] [[1946]] Rozporządzeniem Rady Ministrów zakłady zostały wciągnięte do piątego wykazu przedsiębiorstw, przechodzących na własność Państwa, a [[3 grudnia]] [[1947]] stan ten został zatwierdzony przez ówczesnego {{W|Hilary Minc|Ministra Przemysłu i Handlu - Hilarego Minca}}<ref name="nacjonalizacja">{{Cytuj stronę|url=http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WMP19480050030/O/M19480030.pdf|tytuł=Orzeczenie nr 16 Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 3 grudnia 1947}}</ref>. | ||
Wraz z [[Zakłady Przemysłu Włókienniczego C. G. Schön, później Intertex, Sosnowiec, 1886 - 2007|przędzalnią Schoenów]] wchodziły w skład '''Zjednoczonych Zakładów Przemysłu Wełnianego C. G. Schön i H. Dietel''', po czym w latach [[1948]]-[[1950]] jako '''Państwowe Zakłady Przemysłu Wełniane-go nr 7''' w [[Sosnowiec|Sosnowcu]], w skład których wchodziła również fabryka w Białej Krakowskiej. W [[1951]] roku wyłącznie dwie miejscowe fabryki włókiennicze wchodziły w skład '''Sosnowieckich Zakładów Przemysłu Wełnianego'''. W połowie [[1964]] r. fabryki połączono tworząc '''Sosnowieckie Przędzalnie Czesankowe im. A. Kowalczyka'''. W październiku [[1967]] ponownie je rozdzielono zarządzeniem Ministra Przemysłu Lekkiego. Od tej pory funkcjonowały oddzielnie: '''Przędzalnia Czesankowa ,,Politex”''' (przy ul. S. Żeromskiego) oraz '''[[Zakłady Przemysłu Włókienniczego C. G. Schön, później Intertex, Sosnowiec, 1886 - 2007|Przędzalnia Czesankowa „Intertex”. | |||
Jeszcze w latach 70. w zakładzie produkowano tkacką i dziewiarską przędzę czesankową. Fabryka była też jedynym producentem przędzy na tkaniny trudnopalne dla przemysłu okrętowego i włókien polipropylenowych na tzw. suche pieluszki". | |||
[[17 maja]] [[1994]] roku ogłoszono upadłość '''Sosnowieckiej Przędzalni Czesankowej „Politex”'''. | |||
Po upadku '''„Politexu”''' budynki przędzalni zostały wyprzedane prywatnym właścicielom. W budynku administracyjnym po gruntownym remoncie mieści się [https://goo.gl/maps/KSbzAe61CiYnre8s9 komisariat policji] | |||
W [[1999]] roku władze miasta ściągnęły do fabryki architektów i wizjonerów, którzy mieli stworzyć z niej tętniące rozrywką i kulturą studenckie centrum na kształt dzielnicy klubów przy ul. Stodolni w Ostrawie. Niestety, plan się okazał utopią. | |||
W [[2009]] roku [[Forum dla Zagłębia Dąbrowskiego-Sosnowiec]] zaproponowało stworzenie ośrodka pod nazwą '''Przędzalnia Kultury'''. Niestety i ten pomysł nie został zrealizowany. | |||
Syndyk masy upadłościowej państwowego Politeksu rozparcelował fabrykę między kilkunastu prywatnych właścicieli. W wyniku zaniedbań budynki zostały doprowadzone do ruiny. | |||
Ponieważ zakład nie był wpisany do rejestru zabytków, w 2012 roku rozpoczęto wyburzanie głównej hali, będącej już w stanie posuniętej ruiny. Przed wyburzeniem udało uratować się jedną frontową ścianę fabryki, budynek administracyjny - dyrekcję przędzalni, którą podobnie jak pałac, kościół i szkołę udało się wpisać do rejestru zabytków. | |||
==Przypisy== | ==Przypisy== | ||
<references /> | <references /> | ||
Aktualna wersja na dzień 08:01, 15 lis 2023
Przędzalnia Czesankowa ,,Politex” / Przędzalnia Dietla - nieistniejący zakład w Sosnowcu, założony w 1879 roku przez niemieckiego przedsiębiorcę / przemysłowca Henryka Dietla. Jego ojciec, Heinricha Gottlob Dietl, w 1853 roku uruchomił podobną przędzalnie w Wilkau[1][2]. Była to pierwsza przędzalnia czesankowa w Królestwie Polskim (1815 - 1918) i przez długi czas jedyna. Była też zarazem największą przędzalnią czesankową w Cesarstwie Rosji. Zatrudniała 2000 osób i przynosiła właścicielom ogromne zyski, dzięki którym przyczyniła się do rozwoju Sosnowca (liczne inwestycje nieprzemysłowe Henryka Dietla). Przędzalnia przez lata była jednym z największych zakładów przemysłowych w mieście. Wkrótce otwarto w mieście również dwie inne przędzalnie, należące do rodziny Schoenów.
H. Dietel Spółka Akcyjna Przemysłu Włókienniczego w Sosnowcu
Po śmierci założyciela (w 1911 roku) fabryką zarządzali jego synowie Przędzalnia wełny czesankowej rozwijała się dynamicznie do wybuchu I wojny światowej. Wojna spowodowała unieruchomienie fabryki, co pociągnęło za sobą wielkie straty. W 1920 roku przędzalnia została ponownie uruchomiona i wytwarzała przędzę przez cały okres międzywojenny. W 1922 utworzono spółkę H. Dietel Spółka Akcyjna Przemysłu Włókienniczego w Sosnowcu, do której przekazano (sprzedano) wszystkie udziały przędzalni. Udziałowcami Spółki byli prawie wyłącznie członkowie rodziny Dietlów.[3]
Przędzalnia i Spółka funkcjonowały także w czasie II wojny światowej, ale ze względu na trudności stopniowo ograniczano produkcję i demontowano maszyny. W budynkach fabrycznych zainstalowano wytwórnię hamulców i kompresorów; część maszyn była jednak czynna do końca okupacji niemieckiej.
Politex
W lutym 1945 rok przędzalnia została przejęta przez tymczasowy zarząd państwowy [na podstawie wstępu do inwentarza, oprac. L. Domański, Będzin 1982]. 11 kwietnia 1946 Rozporządzeniem Rady Ministrów zakłady zostały wciągnięte do piątego wykazu przedsiębiorstw, przechodzących na własność Państwa, a 3 grudnia 1947 stan ten został zatwierdzony przez ówczesnego Ministra Przemysłu i Handlu - Hilarego Minca[4].
Wraz z przędzalnią Schoenów wchodziły w skład Zjednoczonych Zakładów Przemysłu Wełnianego C. G. Schön i H. Dietel, po czym w latach 1948-1950 jako Państwowe Zakłady Przemysłu Wełniane-go nr 7 w Sosnowcu, w skład których wchodziła również fabryka w Białej Krakowskiej. W 1951 roku wyłącznie dwie miejscowe fabryki włókiennicze wchodziły w skład Sosnowieckich Zakładów Przemysłu Wełnianego. W połowie 1964 r. fabryki połączono tworząc Sosnowieckie Przędzalnie Czesankowe im. A. Kowalczyka. W październiku 1967 ponownie je rozdzielono zarządzeniem Ministra Przemysłu Lekkiego. Od tej pory funkcjonowały oddzielnie: Przędzalnia Czesankowa ,,Politex” (przy ul. S. Żeromskiego) oraz [[Zakłady Przemysłu Włókienniczego C. G. Schön, później Intertex, Sosnowiec, 1886 - 2007|Przędzalnia Czesankowa „Intertex”.
Jeszcze w latach 70. w zakładzie produkowano tkacką i dziewiarską przędzę czesankową. Fabryka była też jedynym producentem przędzy na tkaniny trudnopalne dla przemysłu okrętowego i włókien polipropylenowych na tzw. suche pieluszki".
17 maja 1994 roku ogłoszono upadłość Sosnowieckiej Przędzalni Czesankowej „Politex”.
Po upadku „Politexu” budynki przędzalni zostały wyprzedane prywatnym właścicielom. W budynku administracyjnym po gruntownym remoncie mieści się komisariat policji
W 1999 roku władze miasta ściągnęły do fabryki architektów i wizjonerów, którzy mieli stworzyć z niej tętniące rozrywką i kulturą studenckie centrum na kształt dzielnicy klubów przy ul. Stodolni w Ostrawie. Niestety, plan się okazał utopią. W 2009 roku Forum dla Zagłębia Dąbrowskiego-Sosnowiec zaproponowało stworzenie ośrodka pod nazwą Przędzalnia Kultury. Niestety i ten pomysł nie został zrealizowany. Syndyk masy upadłościowej państwowego Politeksu rozparcelował fabrykę między kilkunastu prywatnych właścicieli. W wyniku zaniedbań budynki zostały doprowadzone do ruiny. Ponieważ zakład nie był wpisany do rejestru zabytków, w 2012 roku rozpoczęto wyburzanie głównej hali, będącej już w stanie posuniętej ruiny. Przed wyburzeniem udało uratować się jedną frontową ścianę fabryki, budynek administracyjny - dyrekcję przędzalni, którą podobnie jak pałac, kościół i szkołę udało się wpisać do rejestru zabytków.
