Kościół p.w. Matki Bożej Bolesnej w Czeladzi-Piaskach

Kościół p.w. Matki Bożej Bolesnej w Czeladzi-Piaskach

Piaski do 1912 roku należały do parafii św. Trójcy w Będzinie, chociaż od już 1907 roku odbywały się tu nabożeństwa w powstałej z inicjatywy dyrektora kopalni Wiktora Vianney'a, w przybudówce Domu Zbornego kaplicy, z dużą figurą św. Barbary w ołtarzu.

W 1912 roku na Piaski został skierowany do pracy duszpasterskiej ks. Zygmunt Boratyński. Dzięki jego staraniom i poparciu mieszkańców, decyzją biskupa kieleckiego Augustyna Łosińskiego, w 1912 roku Piaski zostały przyłączone do parafii czeladzkiej.

W roku 1916. ks. Boratyński zostął przeniesiony do parafii w Jerzmanowicach a na jego miejsce przybył ks. Jerzy Imiela, który jak się okazało wśród piaszczan miał spędzić najbliższe 25 lat. To właśnie ks. Imiela wraz z dyrektorem Vianney'em był inicjatorem powstania pierwszego z prawdziwego zdarzenia kościoła na Piaskach, budowę którego po wielu staraniach księdza i pomimo braku zgody ze strony parafii czeladzkiej rozpoczęto w 1922 roku. Zdecydowano, że będzie to kościół w stylu romań- skim na wzór bazylik wznoszonych we wczesnym średniowieczu na południu! Francji i we Włoszech. Francuscy właściciele kopalni wykorzystali gotowy projekt świątyni realizowany w latach 1909-1923 we francuskim mieście Karbonne (dziś dzielnica Brestu w Bretanii), którego autorem był architekt Jean - Marie Abgrall (l 846-J926). Na podstawie planów Abgralla architekt starostwa będzińskiego Tadeusz Rudzki (późniejszy burmistrz Czeladzi) opracowa~ projekt przyszłego kościoła PiaS

kiego. Po wie-

lu perturbacjach i z trudem uzys anej akceptacji Ministerstwa, 23 maja 1922 roku kręgowa Dyrek- cja Dróg Publicznych w Kielcach wyraziła zgodę na budowę. Inwestycję finansował zarząd kopalni przeznaczając na nią wypracowane zyski. Niemałe środki finansowe przekazali również górnicy, którzy dobrowolnie opodatkowali się na rzecz powstającego kościoła. Budowa przebiegała bardzo sprawnie realizowa- na przez pracowników liczącego około 1000 osób wydziału budowlanego kopalni oraz fachowe firmy sprowadzone z Francji. Pierwsze nabożeństwo w jeszcze nie ukończonym kościele ks. lmiela odpra- wił 4 grudnia 1923 roku. Ostatecznie budowa do- biegła końca w 1924 roku i już 15 lipca tegoż roku. kościół, którego patronką początkowo była św. Aniela, został poświęcony przez biskupa kieleckiego Augustyna Łosińskiego. Z kolei dekre- tem pierwszego biskupa częstochowskiego Teodora Kubiny z dn. 21 stycznia 1937 roku erygowano parafię piaskowską pierwotnie pw Siedmiu Boleści Najświętszej Marii Panny, a od 1939 r. pw Matki Boskiej Bolesnej (Mater Dolorosa). Konsekracja koś- cioła nastąpiła 1 września 1957 roku. Parafię utrzy- mywała kopalnia. Na górniczym etacie był ksiądz, organista oraz kościelny. Parafia należała do deka- natu lbędzińskiego, a w jej skład wchodziła kopalnia i kolonia Piaski, tzw. domy małobądzkie i "Brazylia". Świątynia na Piaskach została w7J1iesiona w stylu wczesnoromańskim, niezwykle oszczędnYm w wy- razie. Zestawione ze -sobą proste bryły geometrycz- ne, każda nakryta osobnym dachem, wykonane zos- tały z bloków kamiennych imitujących czerwony piaskowiec tumliński. Na cokół, bonie, opaski i gzymsy użyto piaskowca szarego. Nawa główna, transept i zakrystia od strony północnej kryte są dacheDl dvvuspado~, navvy boczne - jednospado- ~ a wieża - czterospado~. Pierwotne eternitowe pokrycie dachowe w latach 1977.79 ,zastąpiono blachą ocynkowaną.

Do wnętrza kościoła prowadzi wejście obraDlowa. ne potrójnym portaleDl, w którym osadzone zostały drzwi zewnętrzne: główne - dvvuskrzydłowe a po ich obu bokach - jednoskrzydłowe. Budowla Dla kształt krzyża łacińskiegl;). Kościół jest 3 nawovvy, bazylikovvy z transepteDl, przy czym navvy boczne i transept vvydzielone są arkadami o łuku pełnym, wspartymi na kwadratowych słupach. Nawa główna o długości 40,4 m i wysokości 15 m oddzielona jest od naw bocznych filarami po 5 z każdej strony. Szerokość kościoła wynosi 15,9 m a długość transeptu 25,5 m. Wzorem średniowiecznych świątyń sklepienia nawy głównej i naw boczny~h są zupełnie różne. Z wnętrza nad nawą główną widoczna jest więźba dachowa i drewniana konstrukcja dachu. W kaplicy nad . prezbiteńum stropy są drewniane, kasetonowe, w zakrystii - strop drewniany, belkowy z podsufitką a w przedsionku - belkowy. Po obu stronach prezbiteńum, zamkniętego prostą ścianą umieszczono prostokątne kaplice i zakrystię. Okna w prezbiteńum, nawach bocznych i transepcie od strony wschodniej są wąskie, podzielone na trzy części (tńfońum) i zakończone łukiem. Pozostałe okna transeptu od północy i południa składają się z 5 części (quintoforium) i zostały zamknięte łukiem pełnym. Okna wypełniają witraże, przedstawiające świętych i świętą rodzinę, ofiarowane przez parafian. Darem parafian jest również dębowa ambona zakupiona w 1937 roku, a wykonana w stylu wczesno- romańskim. Organy będące typowym instrumentem liturgicznym o niewielkiej liczbie głosów (20), spro- wadzone z Czech zostały wykonane przez firmę braci Rieger w miejscowości Kmov w latach 1924 - 1926. Kaplice W prawej nawie bocznej usytuowana została Ka- plica Serca Pana Jezusa. Na przedwojennym mar- murowym oharzu stoi przywieziona z Francji 2 met- rowa wykonana ze stiuku imitującego marmur figura przedstawiająca Pana Jezusa. Ohar~ został poświęcony w 1962 roku. Po prawej stronie oharza głównego w 1986 roku z inicjatywy ówczesnego proboszcza ~cińSkiegO powstał.a kaplica. poś~ięcona ży~ącem~ n~ przełomi.e XVIII i XIX wieku sw. Janowi Mam anney'owi, proboszczowi z Ars, patronowi proboszczów i duszpas- terzy. Nad stylowym drewnianym oharzem przypomina- jącym konfesjonał umieszczony został srebrny relik- wiarz oraz obraz świętego namalowany przez Marka Gajewskiego z Łodzi (jednocześnie autora projektu oharza). Kaplica pełni rolę sanktuarium, do którego każdego roku 4 sierpnia przybywają pielgrzymujący kapłani.

Ołtarze

Oharz główny (1923 rok) przedsoborowy jest oł- tarzem uprzywilejowanym, wykonanym z marmuru. Wparty na 4 kolumnach osadzony został przed 3 wnękami i pod 10 rozetami ozdobion~i liliami (odnowione przez Wandę Zbyszewską z Sosnowca w 1957 r). Obecnie umieszczona w nim figura Matki Bożej Bolesnej wzorowana na słynnym posągu Piety z Bazyliki św. PIotra z Rzymu, dłuta Michała Anioła, zaprojektowana została przez Jana Zagórskiego a wykonana z kamienia w Zakładzie Kamieniars- kim Zagórskiego w Sosnowcu w 1946 roku. Wymiary Piety wynoszą 3,3 m wysokości, 2 m szerokości. Nad figurą widnieje napis "Stabat Mater Dolorosa". Po obu stronach ołtarza umieszćzone zostały figury świętych: gipsowa św. Józefa (120 cm) i metalowa św. Barbary ~O cm). .I_.BI"

Przy drzwiach wejściowych znajduje feretron Matki Boskiej Królowej Polski. Dawniej w tym miejscu stała kamienna chrzcielnica wzorowana na toruń- skiej, z której został ochrzczony Mikołaj Kopernik. Obecnie chrzcielnica ,znalazła swe miejsce nieopodal ołtarza Matki Boskiej Częstochowskiej. Naprzeciw kaplicy Serca Pana Jezusa znajduje się drewniany ołtarz Matki Boskiej Częstochowskiej Obraz będącym wierna kopią obrazU jasnogórskiego namalowala jedna z. sióstr Zgromadzenia Zakonnego Sióstr Karmelitanek Dzieciątka Jezus z Sosnowca, a ufundowali go członkowie Żywego Różańca. Został poświęcony 3 maja f 959 roku. Po~rzednio

na tym oharzu stała, przywieziona z Francji, figura Matki Boskiej Niepokalanej z Lourdes, która obecnie umieszczona została na dziedzińcu kościoła. W lewej nawie bocznej umieszczono przeniesiony z kaplicy Domu Zbornego drewniany oharz z krzyżem. Na oharzu stoją figury św. Franciszka i św. Antoniego z Dzieciątkiem Jezus, a relikwiarz zawiera relikwie św. Ojca Pio. Po prawej stronie oharza głównego mieści się oharz Miłosierdzia Bożego. Pod obrazem Pana Jezusa zawieszono portret i relikwie św. Faustyny. Nad ołta- rzem witraż wg projektu Zofii Leśniak z 1931 roku, przedstawiający świętych: Wincentego z Paulo, Jana Kantego i Jana Marię Vianney'a.

Witraże

Piaskowską Mater Dolorosę dopełniają wspa- niałe witraże. Zwłaszcza te powstałe w okresie międzywojennym oprócz walorów estetycznych zawie- rają bogatą symbolikę i historyczne nawiązania. Szczególnie interesujący jest ten umieszczony ponad ołtarzem Serca Jezusowego, symbolizujący przyjaźń polsko - francuską. Zaprojektowany przez Alfreda Żmudę w 1924 roku, podzielony jest na 3 części. W części centralnej postać Chrystusa na tronie, bło- gosławiącego prawą ręką, mającego u stóp herby Francji i Polski. W części lewej - francuskiej w oddali widać paryską bazylikę Serca Pana Jezusa na Montmartre. Przed Chrystusem klęczy król Ludwik, oddający w opiekę Francję. Król otoczony jest wiernymi różnych stanów a także żołnierzami, wśród których znajduje się Ferdynand Foch. W części prawej - polskiej na horyzoncie umiesz- czono bazylikę Najświętszego Serca Pana Jezusa w Krakowie. Przed Chrystusem klęczy otoczony pol- skim ludem król Kazimierz, składający swoją koronę u stóp Pana. Za królem ks. Ignacy Skorupka z pod- niesionym krzyżem, obok żołnierz ze sztandarem. Fundatorami witraża byli Jan Keller, główny administrator Towarzystwa oraz Albert de Montplanet - prezes Rady Zarządzającej. Witraż został ofiarowany pamięci Juliana Laira wcześniejszego prezesa Rady Zarządzającej. Również po obu stronach oharza głównego znajdują się witraże: - milenijny związany z rocznicą chrztu Polski, - ufundowany przez Wiktora Vianney a upamiętniający jego żonę Anielę. Witraż przedstawia śmierć bło- gosławionej Anieli de Foligno, patronki wielu zako- nów żeńskich we Francji m.in. urszulanek, których wychowanką była Aniela Vianney' owa. Z kolei nad oharzem Matki Boskiej Często- chowskiej znajduje się witraż poświęcony św. Barbarze, wykonany w krakowskim Zakładzie Witrażów Stanisława Żeleńskiego w 1924 roku, a ufundowany przez urzędników kopalni.

W piaskowskiej świątyni znajdują się tablice pa- miątkowe poświęcone: - Emilowi Kellerowi, synowi Jana Kellera - kapitana artylerii wojsk francuskich, kawalera Legii Honoro- wej i krzyża wojennego, który zginął w bitwie nad rzekąSommą w 1916 roku; - Janowi Kellerowi - pierwszemu dyrektorowi pias- kowskiej kopalni, odznaczonemu orderem Polonia Restituta i Legią Honorową, zmarłemu w 1934 roku; - mieszkańcom Piasków, .członkom Związku Orła Białego, zamordowanym przez hitlerowców; wśród nazwisk m. in Zenon Znowski, Ludomir Dutkie-, wicz, Mieczysław Szerszeń, Zygmunt Chlebicki, Andrzej Monasterski. Tablica poświęcona została. - Wiktorowi Tezenasowi du Montcel - dyrektorowi kopalni, następnie delegatowi Rady Nadzorczej To- warzystwa, oficerowi Orderu Polonia Restituta, zmar- łemu w 1929 roku. Płytę wykonał Georges Guinard. - zmarłej w 1921 roku Anieli Vianney, żonie Wiktora, siostrze Wiktora Tezenasa du Montcel, - oficerom Mieczysławowi Krakowskiemu i Stanis- ławowi Janickiemu oraz policjantom Stanisławowi Fąfarze i Józefowi Kołodziejczykowi zamordowanym w ZSRR, wykonaną w 70 rocznicę zbrodni katyńskiej;

- ofiarom katastrofy lotniczej pod Smoleńskiej 10 kwietnia 2010 roku. Dwie ostatnie tablice zostały uroczyście poświęcone 25 kwietnia 2010 roku. Godne uwagi, choć eksponowane nie we wnętrzu kościoła są pochodzące z wykutej w węglu kaplicy podziemnej szybu Julian, figura św. Barbary i rzeźba Mater Dolorosa. Św. Barbara dawniej stojąca na ołtarzu kaplicy dzisiaj umieszczona została w grocie. Matkę Bolesną dłuta będzińskiego rzeźbiarza Hum- berta Corradiniego ustawiono w wykonanej z kamie- nia; przebudowanej w 1971 roku kaplicy przedpo- grzebowej.

Źródło: Krystyna Górna, Iwona Szaleniec (Wyd. Muzeum Saturn w Czeladzi)

Zamieszczono w Wiki Zagłębie za zgodą Muzeum Saturn w Czeladzi