Cmentarz żydowski w Sosnowcu
Cmentarz Żydowski w Sosnowcu mieszczący się w kompleksie cmentarzy czterech wyznań jest położony na ulicy Gospodarczej zaraz cmentarzem katolickim gdzie znajduje się główna brama.
Nekropolia ma kształt wydłużonego prostokąta i z jedyną bramą wejściową oraz domem przedpogrzebowym położonym od strony ulicy Gospodarczej. Zewnątrz otoczony jest ponad dwumetrowym murem oraz studnię. A zaraz za domem przedpogrzebowym zauważyć można resztki pierwotnego muru (zachodniego).
Powierzchnia cmentarza wynosi około 1 ha i zachowało się około 300 nagrobków. Na cmentarzu znajdują się rozmaite formy nagrobne obok tradycyjnych macew mamy nagrobki w formie obelisków, ściętych drzew wreszcie grobowce oraz jedyny zachowany ohel.
W chwili obecnej jest jedynym żydowskim cmentarzem grzebalnym na terenie Zagłębia Dąbrowskiego.
Historia
Powstanie cmentarza nie jest do końca jasne, najprawdopodobniej związane to było z zbyt wysokimi opłatami pobieranymi przez gminę żydowską w Będzinie do której sosnowieccy Żydzi należeli. Wobec zaistniałej sytuacji utworzono w miejscu dawnego cmentarza cholerycznego w 1886 roku cmentarz który niemal nieprzerwanie użytkowany jest do dnia dzisiejszego.
Kirkut posiada tylko jedno wejście z bramą zakończoną u góry menorą, zewnątrz otoczony jest ponad dwumetrowym murem którego fundatorem jest znany przedstawiciel sosnowieckiej burżuazji Adolf Oppenheim wielce zasłużony członek sosnowieckiej społeczności żydowskiej.Adam Bergman (znany sosnowiecki wydawca) opłacił przygotowanie terenu i wykopanie studni do celów rytualnych. W tym czasie dzięki wsparciu rodziny Rajcherów wybudowano dom przedpogrzebowy. Powstało także Bractwo Pogrzebowe (Chewra Kadisza) ze Stanisławem Reicherem na czele.
Z chwilą powstania w 1898 roku gminy żydowskiej w Sosnowcu cmentarz stał się jej oficjalnym miejscem pochówku. Sytuacji nie zmieniło nawet wybudowanie w roku 1936 nowego kirkutu w Sosnowcu – Milowicach przy ulicy Stalowej. Szczególnie szybko teren cmentarza zapełniał się w okresie I wojny światowej i okupacji hitlerowskiej.
Podczas II wojny światowej cmentarz nie oparł się dewastacji. Jak twierdzi jeden z członków miejscowej społeczności żydowskiej, największe zniszczenia zostały dokonane jednak już w latach PRL.
Część nagrobków wyrwano i wykorzystano do utwardzenia jednej z sosnowieckich ulic zalane asfaltem pozostają tam do dziś. Macewy znikały też za sprawą pewnego nieuczciwego dozorcy cmentarza, który marmurowe i piaskowcowe płyty nielegalnie sprzedawał zakładom kamieniarskim oraz okolicznym mieszkańcom którym służyły do budowy budynków i chodników. W wyniku tych działań, w skrajnych częściach cmentarza widać ogromne braki płyt nagrobnych.
Znane osoby pochowane na tym cmentarzu
- Adolf Oppenheim (1839 - 1899) - Znany społecznik, fabrykant i kupiec sosnowiecki.
- Abraham Pelerman (1870 - 1928) - Założyciel sosnowieckiego szpitala żydowskiego, lekarz, społecznik, radny sosnowiecki i członek zarządu sosnowieckiej gminy żydowskiej.
- Henryk Liberman (1896 - 1945) - Lekarz, działacz społeczny, syjonista i więzień obozu koncentracyjnego.
- Adam Bergman - znany sosnowiecki wydawca pocztówek, czasopism (np. „Przemysłowo-Handlowy Kurier Sosnowicki”) i kalendarzy.
- Stanisław Reicher
- Abraham Majer Gitler
Galeria
- Cmentarz żydowski Sosnowiec 02.JPG
- Cmentarz żydowski Sosnowiec 03.JPG
- Cmentarz żydowski Sosnowiec 04.JPG
- Cmentarz żydowski Sosnowiec 05.JPG
- Cmentarz żydowski Sosnowiec 06.JPG
Nekropolia Czterech Wyznań w Sosnowcu
Cmentarz katolicki należy do zespołu cmentarzy Czterech Wyznań przy ul. Smutnej w Sosnowcu, obok niego znajdują się cmentarze innych wyznań:
Bibliografia
- Małgorzata Śmiałek: Sosnowieckie ABC, tom II. Muzeum w Sosnowcu, 2003, s. 12. ISBN 83-915173-5-7.
