Wola Libertowska (gm. Żarnowiec)
| |||
 Panorama Woli Libertowskiej | |||
| Status | sołectwo | ||
| Zespół dzielnic | Stara Wieś, Nowa Wieś, Barycz, Kolonia | ||
| Założono | rówieśnik prawa polskiego oraz miasta Żarnowca | ||
| W granicach gm. Żarnowiec | dwukrotnie. Najpierw jako część kasztelani żarnoweckiej a następnie jako sołectwo gminy Żarnowiec | ||
Położenie na planie gm. Żarnowiec
| |||
Wola Libertowska – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, należąca do gminy Żarnowiec, w powiecie zawierciańskim. Wioska ta usytuowana jest na północnym skraju wyżyny krakowsko-częstochowskiej, w dolinie górnego biegu rzeki Pilicy. Od płn. graniczy z Otolą, od wsch. z Łanami Małymi i Żarnowcem, od płd. z Chliną i Udorzem a od zach. z Kleszczową i Wierzbicą w gm. Pilica. Wioska liczy 516 mieszkańców [1].
Pochodzenie nazwy
Sołectwo Wola Libertowska składa się z pięciu koloni: Starej i Nowej Wsi, Baryczy oraz tzw. Kresów, które zasiedlone zostały najpóźniej(prawdopodobnie na przeł XVIII i XIX w)
Wola Libertowska
Początkowo nazwa wsi nie posiadała przymiotnika Libertowska i posługiwano się tylko samym określeniem Wola, którego znaczenie odnajdujemy, u Czackiego w Praw. Lit. t.2[2]
Wola znaczy wolność używania grunta na pewny lat przeciąg przez właściciela osad ubezpieczony. Wielka część nawet takich osad, nazwisko woli, wolki, wolicy, dotychczas utrzymuje.
Z koleji Lelewel w Pol. Dzieje… t.3[3] tak przedstawia to zagadnienie:
Wola w prawodawstwie czeskim oznaczała prawo bezwarunkowe do ziemi żadnym obowiązkiem nieuciażonej(…). W języku polskim wola oznacza wolną wole użycia swej własności. Statuta polskie przekładają nazwę wola przez libertas (disponendi et obtinendi) ponieważ jakośmy to uważali w nocie rozdziału II,) był to sposób dawania wolności jencom przez osadzanie jich na woli.
Biorąc pod uwagę w/w wykładnie Lelewela i Czackiego, należy przyjąć, że pierwszy człon nazwy tej wsi powstał w początkowym okresie jej tworzenia, kiedy kmiecie przez kilka lat zwolnieni byli z obowiązku płacenia daniny. I pomimo tego, że w wyniku wojen, najazdów czy samoczynnych przesiedleń osada była wielokrotnie pustoszona to jednak pierwotna jej nazwa nie zniknęła. Natomiast z przymiotnikiem, Libertowska(czasami Libertowa), jest już większy problem.
Otóż jedna z wiejskich legend głosi, że osadą zarządzał sołtys Libera i to od niego narodził się ten drugi człon. Niestety nie ma żadnego dokumentu potwierdzającego istnienie takiej osoby, niemniej, jeżeli weźmiemy pod uwagę, że w czasach feudalizmu sołtysi jako najniżsi przedstawiciele administracji państwowej, byli ludźmi stanu wolnego(libertas), oraz to, że nazwiska nie były jeszcze rozpowszechnione, mogła zaistnieć sytuacja, iż jakiś sołtys otrzymał przydomek Libera.
Barycz
Barycz to historyczna osada usytuowana w okolicach skrzyżowania traktów: Chlina – Otola, Wola – Wierzbica. Wg. Słownika ….[4]Linde, barycz oznaczała targowisko gdzie dokonywano handlu wymiennego, przed upowszechnieniem się pieniędzy. Określenie to ma pochodzić od wł. barrato – wymiana, coś za coś. W tym miejscu autorzy Słownika geograficznego….[5],odnosząc się także do pięciu innych Baryczy w Polsce, słusznie zauważają, iż trudno dopatrzeć się związku między tym znaczeniem a miejscowościami. Jednakże okazuje się nazwa ta może mieć dużo więcej określeń, z których jedno dałoby się dopasować do czasu i miejsca. Otóż wg. Słownika …[6]Karłowicza, barycz to także – kozły połączone belką, z których budowano zagrody, najprawdopodobniej dla koni. Stąd prosty wniosek, że Barycze mogły być średniowiecznymi (bo tego okresu dotyczy powstanie Baryczy koło obecnej Woli Libertowskiej), stadninami koni.
Warto także zauważyć, że przynajmniej trzy Barycze wymienione w XIX w., miały dwie wspólne cechy:
- posiadały młyn wodny
- w ich sąsiedztwie znajdowała się wieś Wola lub Wolica
Historia
Prapoczątki osadnictwa w Woli Libertowskiej są mało znane i raczej hipotetyczne, jednakże bezspornym jest fakt, iż ściśle były one związana z Dobrami Żarnowieckimi. Pierwsza, najbardziej wiarygodna informacja pochodzi z 1404 r., gdzie w dyplomie uposażającym szpital Bożogrobców w Żarnowcu, odnajdujemy Barycz, jedną z osad obecnej Woli Libertowskiej oraz Wolję Gębartową, która mogła być protoplastą obecnej Woli[7].
Linki zewnętrzne
Przypisy
- ↑ Dane z 2009 roku (Gmina Żarnowiec)
- ↑ Tadeusz Czacki. O litewskich i polskich prawach: o ich duchu, źródłach, związku, i o rzeczach zawartych w pierwszym Statucie dla Litwy, 1529 roku wydanym, Tomy 1-2
- ↑ Joachim Lelewel. Polska dzieje i rzeczy jej - Tom 3
- ↑ S. Linde. Słownik języka polskiego. T. 1, str. 61
- ↑ Praca zbiorowa. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. 1, str. 114
- ↑ J. Karłowicz. Słownik języka polskiego. T. 1, str.102
- ↑ Na dzień dzisiejszy trwają intensywne poszukiwania informacji o ewentualnym decydencie imieniem Gęmwart, Gemwart, Gerhard lub Gewart, który miał prawo osadzić (wola) kogokolwiek na terenach Dóbr Żarnowca, bez konsultacji z kasztelanem Żarnowieckim(lub za jego wiedzą) i Klasztorem św. Andrzeja w Krakowie
