Jan Cieplak

Zagłębiowskie Biogramy
Jan Cieplak
Imię i nazwisko	Jan Cieplak
Data i miejsce urodzenia	17 sierpnia 1857 Dąbrowa Górnicza
Data i miejsce śmierci	17 lutego 1926 Passaic w stanie New Jersey (USA)
Miejsce spoczynku	Katedra św. Stanisława w Wilnie
Zawód	ksiądz, arcybiskup, działacz społeczny

Jan Cieplak (1857 - 1926), ksiądz, arcybiskup, działacz społeczny. Urodził się 17 sierpnia 1857 r. w Dąbrowie Górniczej. Został ochrzczony w kościele pw. św. Trójcy w Będzinie. Był synem Jacentego i Julii z domu Bugajska. Pochodził z rodziny robotniczej. W latach 1869-1873 uczył się w gimnazjum w Kielcach (obecne Liceum im. St. Żeromskiego), a następnie studiował w tamtejszym seminarium duchownym, które ukończył w 1878 r.

Dalsze studia kontynuował w Akademii Duchownej w Petersburgu. Ukończył ją w 1882 r. Święcenia kapłańskie przyjął 24 lipca 1881 r. Został adiunktem na tej uczelni, gdzie wykładał archeologię biblijną, liturgię, teologię moralną, uczył też śpiewu kościelnego. Był też bibliotekarzem i ojcem duchownym Akademii.

W 1897 r. z uwagi na sprzeciw władz rosyjskich nie został rektorem seminarium duchownego w Kielcach. Był wielokrotnie szykanowany przez zaborcze państwo ze względu na działalność patriotyczną, za wygłaszanie patriotycznych kazań i udział w manifestacjach narodowych. Wielokrotnie też był karany.

W 1901 r. otrzymał stopień doktora teologii. 7 grudnia 1908 r. został konsekrowany na sufragana mohylewskiego. Od 6 sierpnia 1914 r. został administratorem archidiecezji mohylewskiej. Po rewolucji lutowej w 1917 r. uczestniczył w posiedzeniach Komisji Likwidacyjnej do Spraw Królestwa Polskiego. 29 kwietnia 1919 r. został tytularnym biskupem Ochrydy. Jako najstarszy rangą przedstawiciel Kościoła Rzymskokatolickiego w Rosji radzieckiej był dwukrotnie aresztowany w latach 1920 i 1922.

W dniach 21-25 marca 1923 r. sądzono go w Moskwie w pokazowym politycznym procesie wraz z 14 innymi duchownymi. W jego następstwie został skazany na karę śmierci za ˝podżeganie do buntu poprzez zabobony˝. Pod naciskiem światowej opinii publicznej i po ostrzeżeniu ze strony rządu polskiego wyrok wobec biskupa Cieplaka zamieniono na 10 lat więzienia. W 1924 r. został on wymieniony wraz z księdzem Wincentym Balulem na Bolesława Bieruta, ówczesnego członka KGB więzionego w Polsce, późniejszego prezydenta Polski. 9 kwietnia 1924 r. wyprowadzono go z celi i samochodem przewieziono na granicę łotewską, gdzie doręczono mu przepustkę i kazano wracać do domu. Zdziwiony nie wiedział, gdzie się znajduje. Przez Rygę udał się 12 kwietnia 1924 r. do Polski. Odwiedził wtedy m.in. Wilno, Jasną Górę i Dąbrowę Górniczą. Był również członkiem komisji przygotowującej kanonizację bł. Andrzej Boboli. Miał jeszcze na tyle siły i zaparcia, by udać się do Rzymu i złożyć papieżowi Piusowi XI relację z położenia kościoła w Rosji. Przez tamtejszą Polonię oraz wiernych witany był jako męczennik za wiarę.

Na prośbę Polonii udał się do USA. W ciągu trzymiesięcznego pobytu w Stanach zwizytował kilkaset kościołów, kaplic, szkół i organizacji polskich rozrzuconych po 25 diecezjach. Pracował ponad siły. W Ameryce otrzymał zawiadomienie, że papież Pius XI mianował go 14 grudnia 1925 r. arcybiskupem wileńskim, a rząd polski za zasługi społeczne i narodowe przyznał mu wielką wstęgę orderu Polonia Restituta. Ingres pierwszego po zaborach arcybiskupa wileńskiego miał się odbyć 25 marca 1926 r. Jednak nadmierna praca wyczerpała nadwątlone sowieckimi represjami siły arcybiskupa. Zmarł 17 lutego 1926 r. w Passaic w stanie New Jersey. Po sprowadzeniu zwłok do Polski 16 marca 1926 r. został pochowany w asyście Prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego w Katedrze Wileńskiej. W 1952 r. w Rzymie rozpoczął się jego proces beatyfikacyjny. W 50. rocznicę śmierci arcybiskupa, w dniu 6 sierpnia 1976 r., w kościele pw. Matki Bożej Różańcowej w Passaic modlił się za pokój jego duszy kardynał Karol Wojtyła, Błogosławiony Jan Paweł II wraz z polskimi biskupami. Jego postać to symbol wielkich prześladowań, jakie dotknęły Kościół katolicki na terenach objętych rządami komunistycznymi. Arcybiskup Cieplak to najwyższy rangą hierarcha kościelny pochodzący z Zagłębia Dąbrowskiego w całej jego historii.

Biogram opracował Piotr Dudała

Portret Jana Cieplaka autorstwa Leonarda Mierkiewicza