Władysław Szafer

Zagłębiowskie Biogramy
Władysław Szafer
Imię i nazwisko	Władysław Szafer
Data i miejsce urodzenia	23 lipca 1886 Sosnowiec
Data i miejsce śmierci	16 listopada 1970 Kraków
Zawód	światowej sławy przyrodnik, profesor i rektor UJ

23 lipca 1886 w Sosnowcu urodził się Władysław Szafer światowej sławy przyrodnik, profesor i rektor(1936-1938) Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Współtwórca polskich parków narodowych i inicjator odtworzenia populacji żubra w Puszczy Białowieskiej. Twórca i dyrektor(do 1960) Instytutu Botaniki PAN. Autor ponad 100 publikacji z zakresu historii botaniki.

Szafer lata dziecięce spędził w Mielcu, gdzie już jako młody chłopak żywo interesował się przyrodą, chętnie uczestnicząc w wycieczkach krajoznawczych. Po ukończeniu I Gimnazjum Klasycznego im. Konarskiego w Rzeszowie, studiował botanikę w Wiedniu i na Uniwersytecie Lwowskim. Jego wykładowcami byli znakomici naukowcy, lecz najwięcej zawdzięczał Marianowi Raciborskiemu, który nauczył go propagować naukę i ochronę przyrody. W latach 1908-1910 powstały jego pierwsze prace: "O zadaniach i celach geografii roślin" oraz "Geobotaniczne stosunki Miodoborów galicyjskich". W roku 1910 uzyskał tytuł doktora filozofii na Uniwersytecie Lwowskim. Później studiował gleboznawstwo i botanikę leśną. Podczas I wojny światowej Władysław Szafer zaciągnął się jako ochotnik do Legionu Wschodniego pod dowództwo Józefa Hallera. Po rozwiązaniu tej jednostki wojskowej władze austriackie skierowały go na przeszkolenie w dziedzinie bakteriologii do Krakowa. W charakterze bakteriologa pracował później w Łagiewnikach, Tarnowie, Kielcach i Lublinie.

Latem 1917 roku prof. Szafer, zwolniony z dalszej pracy w wojsku opuścił Lublin, ponieważ władze Uniwersytetu Jagiellońskiego zaproponowały mu objęcie katedry botaniki po zmarłym prof. Raciborskim. Jednocześnie powołano go na stanowisko dyrektora Instytutu Botanicznego, a także Ogrodu Botanicznego w Krakowie. W roku 1918 Władysław Szafer otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prowadził wykłady z paleobotaniki i florystyki oraz socjologii, geografii i systematyki roślin. W latach 1920-1949 pełnił funkcję Prezesa Państwowej Rady Ochrony Przyrody .W tym okresie stworzył wiele interesujących prac takich, jak: "Krótki zarys botaniki leśnej", "O fenologicznych porach roku w Polsce", " Element górski we florze niżu polskiego", "Polichromia roślinna w ołtarzu Wita Stwosza", "Skarby przyrody i ich ochrona" ,"Zarys botaniki", "Dwa zielniki" i wiele innych. Był autorem map geobotanicznych Polski. Prowadził wiele badań, podróżując po całym świecie.

Profesor Władysław Szafer był członkiem wielu organizacji zajmujących się popularyzacją ochrony przyrody na świecie. Należał do Międzynarodowej Rady Ochrony Przyrody i jej Zasobów. Swoje dorosłe życie związał z Uniwersytetem Jagiellońskim. W latach 1917-1960 był Dyrektorem Ogrodu Botanicznego UJ przy ul. Kopernika. Obok pracy naukowej i ochrony przyrody, w latach 1936-38 piastował zaszczytne stanowisko Rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz w czasie II wojny światowej stanowisko tajnego Rektora. Organizował w tym czasie pomoc materialną i opiekę nad rodzinami uwięzionych w czasie II wojny światowej profesorów Uniwersytetu. W latach 1947-1960 był przewodniczącym Rady Naukowej. Kierował Zakładem Paleobotaniki i Katedrą Systematyki i geografii Roślin. W roku 1956 napisał pracę pt. "Ojcowski Park Narodowy". Był też redaktorem czasopism: "Ochrona Przyrody" i " Chrońmy Przyrodę Ojczystą". Profesor Szafer całe swoje życie poświęcił ochronie przyrody. W jednym z udzielonych wywiadów wyznał, że najgroźniejszym wrogiem środowiska jest ludzka głupota i bezmyślność, a najważniejszym zadaniem jest pokonanie jej. Przez całe życie walczył o prawdę naukową i o utrzymanie piękna przyrody. Profesor Szafer był niezmiernie cenionym człowiekiem, otrzymał wiele nagród i wyróżnień za swój wkład w ochronę przyrody. Był Doktorem honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego, UMCS w Lublinie i Uniwersytetu Karola w Pradze. Był inicjatorem utworzenia Ligi Ochrony Przyrody w 1926 r., przewodniczącym Państwowej Rady Ochrony Przyrody (1926-49), Komitetu Botanicznego PAN (1952-1955) oraz Tymczasowego Komitetu Ochrony Przyrody; wiceprezes PAN (1957-1961). Członek wielu krajowych i międzynarodowych towarzystw naukowych m.in. Polskiej Akademii Umiejętności, Polskiej Akademii Nauk, Royal Society w Edynburgu, Fińskiej Akademii Nauk, Duńskiej Królewskiej Akademii Nauk i Niemieckiej Akademii Przyrodników w Halle. Przyczynił się do powstania większości polskich parków narodowych, m.in. Białowieskiego, Pienińskiego, Babiogórskiego, Ojcowskiego i Tatrzańskiego oraz parków nadmorskich. W uznaniu zasług prof. Szafera jego nazwisko zostało umieszczone na honorowej liście Światowego Funduszu na Rzecz Dzikich Zwierząt (WWF).

Zmarł 16 listopada 1970 w Krakowie. Spoczywa na cmentarzu Rakowickim w Krakowie. W Sosnowcu, w dzielnicy Zagórze jest ulica jego imienia. Postać ta jednak w naszym mieście jest wciąż stosunkowo mało znana, choć na pewno zasługuje na szczególną pamięć oraz stałe przypominanie jego osiągnięć i dokonań, zwłaszcza wśród młodego pokolenia. Spoczywa na cmentarzu Rakowickim w Krakowie. W Sosnowcu, w dzielnicy Zagórze jest ulica jego imienia. Postać ta jednak w naszym mieście jest wciąż stosunkowo mało znana, choć na pewno zasługuje na szczególną pamięć oraz stałe przypominanie jego osiągnięć i dokonań, zwłaszcza wśród młodego pokolenia.

W centrum Ojcowa w pięknie odnowionym, zabytkowym budynku mieści się Centrum Edukacyjno-Muzealne Ojcowskiego Parku Narodowego. Na jego frontowej ścianie znajduje się pamiątkowa tablica poświęcona pamięci sławnego sosnowiczanina, twórcy ruchu ochrony przyrody w Polsce i jednocześnie pomysłodawca i założyciel Ojcowskiego Parku Narodowego. Warto przy okazji weekendowych lub wakacyjnych wędrówek zajrzeć do Centrum, tym bardziej że jest tam też kącik poświęcony profesorowi Szaferowi. Centrum Edukacyjno-Muzealne OPN to dawne Muzeum Przyrodnicze im. Władysława Szafera – mieści się w dawnym hotelu Pod Łokietkiem. Są w nim prezentowane eksponaty z zakresu geologii i rzeźby Doliny Prądnika, archeologii oraz świata roślinnego i zwierzęcego OPN. Integralną część Muzeum stanowi Park Zamkowy, który stanowi rodzaj ekspozycji pod gołym niebem i łączy w sobie elementy naturalne i kulturowe.

Tablica pamiątkowa na budynku muzeum OPN w Ojcowie