Gwara zagłębiowska: Różnice pomiędzy wersjami

Z WikiZagłębie
(Utworzył nową stronę „Gwara używana przez mieszkańców Zgłębia Dąbrowskiego. Gwara jest należy do dialektu małopolskiego. Najważniejszą cechą gwary było mazurzenie to jest nie wym...”)
 
Nie podano opisu zmian
Linia 1: Linia 1:
Gwara używana przez mieszkańców Zgłębia Dąbrowskiego. Gwara jest należy do dialektu małopolskiego.
Gwara używana przez mieszkańców Zagłębia Dąbrowskiego. Gwara jest należy do dialektu małopolskiego.
Najważniejszą cechą gwary było mazurzenie to jest nie wymawianie głosek  cz, dż, rz, sz.
Najważniejszą cechą gwary było mazurzenie to jest nie wymawianie głosek  cz, dż, rz, sz.


W gwarze zagłębiowskiej wystepuje też  akcencnt krakowski  - przedłużaniu ostatniej samogłoski w wyrazie.
W gwarze zagłębiowskiej występuje też  akcent krakowski  - przedłużaniu ostatniej samogłoski w wyrazie.
 
Zwraca uwagę nietypowa odmiana wielu czasowników. Te czasowniki, które w bezokoliczniku kończą się na "-pać", np. "złapać", odmieniają się w Zagłębiu w pierwszej osobie z końcówką nie "-pie" ("złapię"), ale "-pe" ("złape"). Kilka przykładów:
 
ja złape (ja złapię)
ja chlape (ja chlapię)
ja kąpe (ja kąpię)
 
Przykłady innych od występujących w polszczyźnie powszechnej nazw zagłębiowskich:
 
spinacze - klamerki (śląski) - żabki (polski)
 
 
Z uwagi na przynależność do zaboru rosyjskiego pojawiają się rusycyzmy np. raniec (plecak)
 
==J.S.Ziemba - Słownik prowincyjonalizmów Powiatu Będzińskiego (DG, 18.09.1888)==
 
Będzin:
bachnąć - zarzucić; baraszek - domek; bufle - kartofle; bzdury - jw; chędożyć - czyścić buty; ciepać - ciskać; cyganić - jw; djos - diabeł; hamrać - gryźć, targać;
hurtać - xxx; jabka - kartofle; jagody - twarz, policzki; jankor - zmartwienie; kady - dokąd; kaj - gdzie; karyga - dziewczyna; kiecka - jw; kiesik - kiedyś;
leberber - rewolwer; legać - kłaść się; merka - komar; nizinier - inżynier; pedzieć - powiedzieć; perki - kartofle; pieszczonek - pierścionek; sebłóczyć się - rozebrać się; śpik - sen; szmigust - śmigus; tyrpać - trącać (Tyrpnijmy sie kieliskami); zawdy - zawsze;
 
Czeladź, Grodzieć, Psary, Boleraus, Gródek, Łagisza, Wojkowice, Strzyżowice, Bobrowniki:
bejcować - kłamać; chachar - człowiek niższego stanu (górnicy tak mówili np. o wieśniakach); ciućmok - brzydka dziewczyna; gibko - szybko; Jędra - skarbnik
(Strzyżowice); k sobie - na lewo; sam - tu; skizić się - upić się; stajać - stawać; śwarny - ładny; tutk - tutaj; wyrko - łóżko.
 
Dąbrowa:
bachor - dziecko; bryle - okulary; derdelucha - wódka; ferdymanka - dziewczyna lubiąca stroić się; hapeć - pantofel; odeńć, raz ci padam, bo cie horne w pysk;
porywacz - złodziej; przekabacić - jw; przodek - jw (śląski: bant); pyskować - jw; s kuli - z powodu; śleper - pomocnik górnika; (śląski: sznupać - tabakę zażywać); wiano - posag; wrypiać - wlepiać; zeblec - zdjąć odzież; żeniaty - żonaty;
 
Powiedzenia;
Ona już pod hunorem - w ciąży;
Kaczki ludzie pędzają - gdy widzą pijanych na ulicy;
Żydów bije - gdy ktoś drzemiej kiwając się;
Twoja dusa w trepach chodzi - gdy ktoś mówi niedorzecznie;

Wersja z 10:00, 12 paź 2011

Gwara używana przez mieszkańców Zagłębia Dąbrowskiego. Gwara jest należy do dialektu małopolskiego. Najważniejszą cechą gwary było mazurzenie to jest nie wymawianie głosek cz, dż, rz, sz.

W gwarze zagłębiowskiej występuje też akcent krakowski - przedłużaniu ostatniej samogłoski w wyrazie.

Zwraca uwagę nietypowa odmiana wielu czasowników. Te czasowniki, które w bezokoliczniku kończą się na "-pać", np. "złapać", odmieniają się w Zagłębiu w pierwszej osobie z końcówką nie "-pie" ("złapię"), ale "-pe" ("złape"). Kilka przykładów:

ja złape (ja złapię) ja chlape (ja chlapię) ja kąpe (ja kąpię)

Przykłady innych od występujących w polszczyźnie powszechnej nazw zagłębiowskich:

spinacze - klamerki (śląski) - żabki (polski)


Z uwagi na przynależność do zaboru rosyjskiego pojawiają się rusycyzmy np. raniec (plecak)

J.S.Ziemba - Słownik prowincyjonalizmów Powiatu Będzińskiego (DG, 18.09.1888)

Będzin: bachnąć - zarzucić; baraszek - domek; bufle - kartofle; bzdury - jw; chędożyć - czyścić buty; ciepać - ciskać; cyganić - jw; djos - diabeł; hamrać - gryźć, targać; hurtać - xxx; jabka - kartofle; jagody - twarz, policzki; jankor - zmartwienie; kady - dokąd; kaj - gdzie; karyga - dziewczyna; kiecka - jw; kiesik - kiedyś; leberber - rewolwer; legać - kłaść się; merka - komar; nizinier - inżynier; pedzieć - powiedzieć; perki - kartofle; pieszczonek - pierścionek; sebłóczyć się - rozebrać się; śpik - sen; szmigust - śmigus; tyrpać - trącać (Tyrpnijmy sie kieliskami); zawdy - zawsze;

Czeladź, Grodzieć, Psary, Boleraus, Gródek, Łagisza, Wojkowice, Strzyżowice, Bobrowniki: bejcować - kłamać; chachar - człowiek niższego stanu (górnicy tak mówili np. o wieśniakach); ciućmok - brzydka dziewczyna; gibko - szybko; Jędra - skarbnik (Strzyżowice); k sobie - na lewo; sam - tu; skizić się - upić się; stajać - stawać; śwarny - ładny; tutk - tutaj; wyrko - łóżko.

Dąbrowa: bachor - dziecko; bryle - okulary; derdelucha - wódka; ferdymanka - dziewczyna lubiąca stroić się; hapeć - pantofel; odeńć, raz ci padam, bo cie horne w pysk; porywacz - złodziej; przekabacić - jw; przodek - jw (śląski: bant); pyskować - jw; s kuli - z powodu; śleper - pomocnik górnika; (śląski: sznupać - tabakę zażywać); wiano - posag; wrypiać - wlepiać; zeblec - zdjąć odzież; żeniaty - żonaty;

Powiedzenia; Ona już pod hunorem - w ciąży; Kaczki ludzie pędzają - gdy widzą pijanych na ulicy; Żydów bije - gdy ktoś drzemiej kiwając się; Twoja dusa w trepach chodzi - gdy ktoś mówi niedorzecznie;