Fabryka Sztucznych Nawozów Chemicznych (Sosnowiec)

Fabryka sztucznych nawozów chemicznych w Sosnowcu - fabryka, zwana popularnie kościarnią, była pierwszym zakładem przemysłu chemicznego uruchomionym na terenie miasta. Wybudował ją w 1853 r. Ignacy Niewiadomski, na gruntach odkupionych od hr. Stolberg de Wernigerode w Starym Sosnowcu. Gdy powstawała, okolica była niezamieszkała, rozciągały się tutaj pola uprawne.

Po kilku latach zakład unieruchomiono. W 1864 r. wydzierżawił go Teodor Ludwik Scherner, kierujący firmą spedycyjną. Następnie, w 1868 r. nabył kościarnię na własność wraz z pobliską parcelą, należącą uprzednio do księżnej Hohenlohe.

Zmiana właściciela

Kolejnym właścicielem fabryki został Paul Lamprecht. W 1875 r. otrzymał zakład w dzierżawę od zadłużonego w jego banku Schernera, jako spłatę długu, a w 1877 r. wykupił go. Sosnowiecką fabryką początkowo zarządzał szwagier Lamprechta, Oswald Berka, kapitan w stanie spoczynku, zamieszkały w Łazach k. Ząbkowic.

Produkty

Wytwarzano tutaj węgiel kostny, służący jako środek czyszczący przy produkcji cukru, mączkę kostną do superfosfatu (nawóz sztuczny), saletrę potasową. Do produkcji wykorzystywano odtłuszczone kości zwierzęce, tomasynę (produkt uboczny otrzymywany przy wytopie stali rud bogatych w fosfor), pestki rycynusu.

Rozbudowa zakładu

Paul Lamprecht, który osiadł na stałe w Sosnowcu, rozbudował zakład. Powstały zabudowania gospodarcze, nowy piec na węgiel kostny, pomieszczenia dla dozorców, dom dla robotników.

Pożar zakładu

W 1881 r. wybuchł w zakładzie wielki pożar, spowodowany zapaleniem benzyny wyciekającej ze stalowego zbiornika, który został rozerwany w destylarni. Główny budynek fabryczny całkowicie spłonął. Ciężkim poparzeniom uległo czterech robotników i P. Lamprecht. Właściciel kościarni poniósł duże straty, gdyż towarzystwo ubezpieczeniowe odmówiło mu wypłaty odszkodowania. Uznano bowiem, iż pożar nastąpił w wyniku jego nieostrożności. Stwierdzono również, że budynek fabryczny usytuowany był za blisko destylarni.

Odbudowa zakładu

Jesienią 1881 r. odbudowano fabrykę i wznowiono produkcję. Koszty inwestycji okazały się bardzo duże, a produkcja stała się mało opłacalna. Spadło bowiem zapotrzebowanie na węgiel kostny, co zmusiło Lamprechta do znacznego obniżenia ceny. Ponadto, przy eksporcie towarów do Niemiec nakładano coraz wyższe cło (wojna celna między Rosją i Niemcami), a w 1886 r. całkowicie zakazano eksportu towarów chemicznych.

Zakończenie działalności

W tych warunkach P. Lamprecht, który nie mógł sprostać konkurencji, zmuszony był unieruchomić zakład, co nastąpiło w 1894 r. Jeszcze przez dwa lata prowadzono sprzedaż wyprodukowanych wcześniej nawozów i wyposażenia. Zabudowania gospodarcze, po przeróbkach, przeznaczono na mieszkania dla robotników, wynajęto również dom mieszkalny rodziny Lamprechtów. Cały ten kompleks wyburzono w latach 70. XX w.

Galeria

• 

  Opis zdjęcia:

• 

  Opis zdjęcia:

• 

  Opis zdjęcia:

• 

  Opis zdjęcia:

Bibliografia

• Małgorzata Śmiałek: Sosnowieckie ABC, tom VI. Muzeum w Sosnowcu, 2007, s. 19-20. ISBN 978-83-89199-34-8.