Fabryka Maszyn Górniczych "Niwka” w Sosnowcu

Fabryka Maszyn Górniczych Niwka na starej fotografii

Fabryka Maszyn Górniczych "Niwka" - jedna z najstarszych fabryk w Sosnowcu zajmująca się produkcją maszyn górniczych.

Historia powstania

Tradycje fabryki sięgają lat 30. XIX wieku, kiedy uruchomiono w Niwce kombinat hutniczy - tzw. Zakłady Henrykowskie. Ta ogromna inwestycja okazał się nieudana. Już w latach 40. huta została zamknięta, a w 1860 r. rozebrana. Pozostały jedynie odlewnia i dwie hale. Stały się one zalążkiem warsztatów mechanicznych, przyszłej fabryki maszyn górniczych.

Rozwój fabryki

O początkach zakładu niewiele wiadomo. W 1861 r. pozostałości po hucie przejął Jacek Siemieński, który w 1864 r. odsprzedał zakład śląskiemu przemysłowcowi Gustawowi von Kramście. Nowy właściciel rozwinął warsztaty mechaniczne, przeznaczając je do obsługi swoich kopalń. Po śmierci przemysłowca przeszły na własność jego spadkobierców a następnie Gwarectwa von Kramsty, które oni utworzyli (1883). W dalszym ciągu obsługiwały kopalnie należące do Gwarectwa. Nosiły nazwę: Odlewnia Żelaza i Warsztaty Mechaniczne "Niwka". Prawdopodobnie w tym okresie wyprodukowano tu pierwsze maszyny górnicze.

W 1891 r. zakład, wraz z całym majątkiem Gwarectwa, nabyło Towarzystwo Kopalń i Zakładów Hutniczych Sosnowieckich S.A. Dysponująca dużym kapitałem spółka rozbudowała go i zmodernizowała. Wybudowano nowe hale produkcyjne, które wyposażono w nowoczesne urządzenia - tokarki, strugarki, frezarki. Podjęły działalność wydziały obróbki mechanicznej, konstrukcji stalowych, ślusarnia, odlewnia, stolarnia, modelarnia, kuźnia. Moc zainstalowanych w zakładzie maszyn dochodziła przed I wojną światową do 150 KM. Produkowano tu podnośniki, przesuwalnie wagonów, pompy i maszyny do obróbki metalu. Zakład zatrudniał blisko 200 osób. Kierowali nim: inż. N. Kraisel oraz technicy Zarn Mikalec, Jantsch, Rolz, Schwedler, Bartowniczek, Hranitzky.

Okres I wojny światowej

Podczas I wojny światowej zakład został podporządkowany władzom okupacyjnym a następnie unieruchomiony.

Okres międzywojenny

Po odzyskaniu niepodległości przejęło go ponownie Towarzystwo Kopalń i Zakładów Hutniczych Sosnowieckich. Od 1921 r. nosił nazwę Centralnych Warsztatów Mechanicznych. W latach 20. XX wieku szybko się rozwijał - zmodernizowano hale produkcyjne, zamontowano nowoczesne obrabiarki i inne maszyny. W 1938 roku wartość produkcji wynosiła 1.860.000 zł. Fabryka zatrudniała wówczas 366 robotników.

Okres II wojny światowej

Podczas okupacji hitlerowskiej fabrykę przejął Główny Urząd Powierniczy Wschód, a następnie (1942) pruski koncern Prussische Bergwerks und Hutten - A G. Preussag. Produkcję dostosowano do potrzeb III Rzeszy.

Okres po II wojnie światowej

Po wyzwoleniu przeszła pod polski zarząd państwowy i została włączona do Zjednoczenia Fabryk Maszyn i Sprzętu Górniczego. Obok podstawowej produkcji prowadzono remonty parowozów, pomp i innych urządzeń. W 1947 r. zakład wrócił do produkowania maszyn górniczych, a w 1963 r. poszerzył asortyment o maszyny z napędem hydraulicznym i elektrohydraulicznym.

Okres rozbudowy w latach 45-70

Już w 1945 r. podjęto w zakładzie działalność inwestycyjną, którą kontynuowano przez następne lata. Zbudowano m.in. nowe hale obróbki mechanicznej i przenośników zgrzebłowych o łącznej kubaturze ponad 100 tys. m2, centralną piłownię (lata 60-te), rozbudowano wydział produkcji urządzeń do ładowania i transportu węgla (1971 - 1975), zmodernizowano całkowicie park maszynowy i unowocześniono metody wytwórcze (lata 70.) i in. Do połowy lat 70. Wytwórnia Maszyn Górniczych ,,Niwka" (taką nazwę zakład nosił od 1951 r.) dwukrotnie zwiększyła swoją powierzchnię produkcyjną.

Lata 80

Kolejny etap modernizacji rozpoczął się na początku lat 80. - m.in. przebudowano halę montażową, wybudowano magazyny, wprowadzono wysokiej klasy sprzęt produkcyjny. W 1980 r. Wytwórnię przemianowano na Fabrykę Maszyn Górniczych „Niwka”.

Asortyment

Asortyment produkcji zakładu był szeroki - obejmował różnego typu ładowarki, kołowroty kopalniane, urządzenia hydrauliczne i pneumatyczne, przenośniki zgrzebłowe i trasy przenośników taśmowych. Część wyrobów eksportowano m.in. do Afryki, Ameryki Południowej, Chin i krajów europejskich: Hiszpanii, Węgier, Francji.

Lata 90

Od początku lat 90. fabryka przechodziła restrukturyzację. 1 kwietnia 1994 r. przekształcono ją w spółkę akcyjną. Po przekształceniu przeprowadzono wiele zmian organizacyjnych i restrukturyzacyjnych związanych z trudną sytuacją ekonomiczną fabryki i całego zaplecza górniczego.

Z kryzysu ekonomicznego branży górniczej FMG NIWKA S.A wyszła obronną ręką i nadal produkuje ładowarki, przenośniki zgrzebłowe i kołowroty, a także wykonuje szereg usług technologicznych dla innych zakładów w zakresie obróbki skrawaniem, spawania i cięcia termicznego, obróbki plastycznej, obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej.

Bibliografia

• Małgorzata Śmiałek, Zbigniew Studencki: Sosnowieckie ABC, tom VII. Muzeum w Sosnowcu, 2008, s. 19-21. ISBN 978-83-89199-37-9. 

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa FMG Niwka