Czeladź: Różnice pomiędzy wersjami
(Podlinkowanie foto.) |
|||
(Nie pokazano 53 wersji utworzonych przez 6 użytkowników) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Miasto infobox | {{Miasto infobox | ||
| Miasto = Czeladź | | Miasto = Czeladź | ||
Linia 12: | Linia 10: | ||
| rodzaj_gminy = miejska | | rodzaj_gminy = miejska | ||
| zarządzający = Burmistrz | | zarządzający = Burmistrz | ||
| prezydent = [[ | | prezydent = [[Zbigniew Marian Szaleniec|Zbigniew Szaleniec]] | ||
| miejska = tak | | miejska = tak | ||
| powierzchnia = 16,38 | | powierzchnia = 16,38 | ||
Linia 25: | Linia 23: | ||
| www = http://www.czeladz.pl | | www = http://www.czeladz.pl | ||
}} | }} | ||
[[Plik:DRONE VISION Czeladź 04.jpg|400px|right]] | |||
'''Czeladź''' - miasto w [[Powiat będziński|powiecie będzińskim]], najstarsze miasto [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębia Dąbrowskiego]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://czeladz.org.pl/index.php?strony=sprawy&art=43|tytuł=Miasto siedmiu stuleci|opublikowany=czeladz.org.pl/|data dostępu=2013-07-21}}</ref>. | |||
==Historia== | ==Historia== | ||
Czeladź szczyci się tym, że jest | [[Plik:Pieczęć woskowa z wizerunkiem św. Stanisława Czeladź.jpg|300px|thumb|recht|Pieczęć woskowa z wizerunkiem św. Stanisława, wyciśnięta na dokumentach sporządzanych przez parafię św. Stanisława B.M. w XVII i XVIII wieku. Oryginały dokumentów w posiadaniu parafii św. Stanisława B. M.]] | ||
[[Plik:Czeladź rys Andriolli.jpg|thumb|300px|Widok Czeladzi, rysunek autorstwa Michała Elwiro Andriolli z około 1889 r.]] | |||
Czeladź szczyci się tym, że jest jednym z najstarszych polskich miast. Historia Czeladzi, podobnie jak [[Siewierz|Siewierza]], związana jest z [[Księstwo Siewierskie|księstwem siewierskim]], do którego przynależała od średniowiecza (od 1177 roku) do [[1790]] roku. | |||
===Księstwo Siewierskie=== | ===Księstwo Siewierskie=== | ||
'''Pod panowaniem Piastów śląskich'''<br> | '''Pod panowaniem Piastów śląskich'''<br> | ||
Kroniki wspominają (potrzebne źródło), że Kazimierz II Sprawiedliwy (książę sandomierski, krakowski i mazowiecki), trzymając do chrztu swego chrześniaka: Mieczysława (wg. Przemszy Zielińskiego) lub Kazimierza (wg. wikipedi.org) I księcia opolskiego (był to syn Mieszka I Plątonogiego), darował mu okolice [[Siewierz|Siewierza]] (a więc i Czeladź), Bytomia, Oświęcimia i Zatora. | Kroniki wspominają (potrzebne źródło), że Kazimierz II Sprawiedliwy (książę sandomierski, krakowski i mazowiecki), trzymając do chrztu swego chrześniaka: Mieczysława (wg. Przemszy Zielińskiego) lub Kazimierza (wg. wikipedi.org) I księcia opolskiego (był to syn Mieszka I Plątonogiego), darował mu okolice [[Siewierz|Siewierza]] (a więc i Czeladź), Bytomia, Oświęcimia i Zatora. | ||
Linia 39: | Linia 41: | ||
'''Definicja księstwa wg Biblioteki Gazety Wyborczej, Historia Polski, Polska do 1586.'''<br> | '''Definicja księstwa wg Biblioteki Gazety Wyborczej, Historia Polski, Polska do 1586.'''<br> | ||
{{CytatD | |||
|1 = Terytorium historyczne na pograniczu Małopolski i Śląska; w XII w. niewielka kasztelania w [[Ziemia Krakowska|ziemi krakowskiej]], z grodem w Siewierzu, 1179 przekazana przez Kazimierza II Sprawiedliwego księciu raciborskiemu, Mieszkowi I Plątonogiemu; później należała kolejno do księstw; opolskiego, bytomskiego, świdnickiego, cieszyńskiego; 1443 książę cieszyński, Wacław I, sprzedał tę ziemie biskupowi krakowskiemu [[Zbigniew Oleśnicki|Z. Oleśnickiemu]], odtąd suwerenne księstwo biskupie; do biskupstwa krakowskiego należały miasta: [[Siewierz]], Czeladź, [[Koziegłowy]], oraz kilkanaście wsi, pozostałe wsie posiadała szlachta, zależna od biskupów i pozbawiona takich praw, jak szlachta w Rzeczypospolitej; 1790 Sejm Czteroletni wcielił księstwo siewierskie do Korony (do województwa krakowskiego; w III rozbiorze (1795) przypadło Prusom jako tzw. Nowy Śląsk, 1807 ofiarowane przez Napoleona I marszałkowi J. Lannesowi [jako księstwo olkusko-siewierskie (red.)], po jego śmierci 1809 włączone do Księstwa Warszawskiego [do departamentu krakowskiego (red.)], 1815 do Królestwa Polskiego [do woj. krakowskiego, ale ze stolicą już w Kielcach, po 1815 województwo krakowskie zostało rozdzielone pomiędzy Rosję i Austrię (red.)]. | |||
|2 = | |||
|3 = | |||
}} | |||
'''Znani goście odwiedzający miasto'''<br> | '''Znani goście odwiedzający miasto'''<br> | ||
Linia 48: | Linia 54: | ||
'''Spory o grunty''' | '''Spory o grunty''' | ||
Osobną kartę w dziejach Czeladzi zajmują spory o grunta graniczne z dziedzicami okolicznych włości - Mieroszewskimi, a później | Osobną kartę w dziejach Czeladzi zajmują spory o grunta graniczne z dziedzicami okolicznych włości - Mieroszewskimi, a później Donnersmarckami. Ze sporów tych, trwających około trzystu | ||
lat, czeladzianie wychodzili zwycięsko. | lat, czeladzianie wychodzili zwycięsko. | ||
===Galeria=== | |||
<gallery> | |||
Plik:Najstarsza pieczęć Miejska Czeladzi.jpg|Najstarsza pieczęć Miejska Czeladzi z wizerunkiem św. Stanisława | |||
Plik:Flaga Czeladzi.jpg|Flaga Czeladzi | |||
Plik:Czeladź Pocztówka 001 Kopalnia Saturn.JPG|Kopalnia "Saturn" na pocztówce sprzed [[1914]] r. | |||
Plik:Czeladź2.jpg|[[Parafia p.w. św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Czeladzi|Kościół parafialny pod wezwaniem Św. Stanisława Biskupa i Męczennika]] górujący nad okolicą | |||
Plik:Czeladź - 0002.jpg|Most nad [[Brynica|Brynicą]] w Czeladzi, wybudowany sumptem [[Towarzystwo Górniczo-Przemysłowe "Saturn"|Tow. Górniczo-Przemysłowego "Saturn"]] przed 1930 rokiem | |||
</gallery> | |||
==Nazwa== | ==Nazwa== | ||
[...do rozbudowy] | [...do rozbudowy] | ||
===Czeladź pośród miast Zagłębia Dąbrowskiego=== | ===Czeladź pośród miast Zagłębia Dąbrowskiego=== | ||
[[Plik: | [[Plik:Miasto Czeladź Mapa 1927 1939.jpg|thumb|300px|Mapa obszaru miasta Czeladź w latach [[1927]] - [[1939]]]] | ||
Miasto położone na granicy [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębia Dąbrowskiego]]. Wchodzi w skład [[powiat będziński|powiatu będzińskiego]]. Od wschodniej strony graniczy z [[Będzin|Będzinem]] i [[Sosnowiec|Sosnowcem]]. | Miasto położone na granicy [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębia Dąbrowskiego]]. Wchodzi w skład [[powiat będziński|powiatu będzińskiego]]. Od wschodniej strony graniczy z [[Będzin|Będzinem]] i [[Sosnowiec|Sosnowcem]]. | ||
Linia 60: | Linia 76: | ||
===Zabytki=== | ===Zabytki=== | ||
Z dawnych czasów pozostał śliczny domek z podcieniami, [[Dom Łakomika|dom p. Łakomika]] z roku [[1567]], dom przy ul. Rynkowej z pięknymi odrzwiami, w domu tym miała się mieścić świątynia ariańska, do roku [[1940]] w środku rynku znajdował się dawny [[Ratusz w Czeladzi|ratusz]], zbudowany w stylu barokowym. | |||
Z dawnych czasów pozostał śliczny domek z podcieniami, [[Dom Łakomika|dom p. Łakomika]] z roku [[1567]], dom przy ul. Rynkowej z pięknymi odrzwiami, w domu tym miała się mieścić świątynia ariańska, | |||
Dumą Czeladzi jest wspaniały kościół w stylu romańskim, zbudowany w pierwszych latach XX wieku. Świątynia czeladzka pod wezwaniem [[Parafia p.w. św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Czeladzi|św. Stanisława biskupa krakowskiego]], który według podania miał założyć pierwszy kościół w Czeladzi, jest niewątpliwie najokazalszą świątynią w [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębiu]]. | Dumą Czeladzi jest wspaniały kościół w stylu romańskim, zbudowany w pierwszych latach XX wieku. Świątynia czeladzka pod wezwaniem [[Parafia p.w. św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Czeladzi|św. Stanisława biskupa krakowskiego]], który według podania miał założyć pierwszy kościół w Czeladzi, jest niewątpliwie najokazalszą świątynią w [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębiu]]. | ||
Linia 67: | Linia 82: | ||
===Pomniki=== | ===Pomniki=== | ||
Przy byłej ulicy Milowickiej znajdował się pomnik ku czci trzech żołnierzy 11 kompani 7 pułku piechoty legionowej, poległych w dniu [[10 marca]] [[1919]] roku podczas bitwy z oddziałami niemieckimi, które dokonały zbrojnego napadu na magazyny z żywnością. Magazyny te znajdowały się na pobliskiej [[Kopalnia "Saturn" (Czeladź)|kopalni „Saturn”]], a że były to czasy powojennego niedostatku, zbiedzeni Niemcy zaryzykowali atak, który zakończył się dla nich klęską. | Przy byłej ulicy Milowickiej znajdował się pomnik ku czci trzech żołnierzy 11 kompani 7 pułku piechoty legionowej, poległych w dniu [[10 marca]] [[1919]] roku podczas bitwy z oddziałami niemieckimi, które dokonały zbrojnego napadu na magazyny z żywnością. Magazyny te znajdowały się na pobliskiej [[Kopalnia "Saturn" (Czeladź)|kopalni „Saturn”]], a że były to czasy powojennego niedostatku, zbiedzeni Niemcy zaryzykowali atak, który zakończył się dla nich klęską. | ||
===Imprezy cykliczne=== | ===Imprezy cykliczne=== | ||
Linia 77: | Linia 91: | ||
==Czeladzkie biogramy== | ==Czeladzkie biogramy== | ||
<gallery> | |||
Plik:Czeslaw Slania.jpg|[[Czesław Słania]], światowej sławy grawer i grafik | |||
Plik:Antoni Rączaszek.jpg|[[Antoni Rączaszek]], burmistrz Czeladzi w okresie międzywojennym | |||
Plik:Paweł Dehnel.jpg|[[Paweł Dehnel]], działacz niepodległościowy PPS | |||
Plik:Grand-pere Cracovie.jpg|[[Alexis Bartet]] | |||
Plik:Jean Keller.jpg|[[Jan Keller]], francuski inżynier, związany z [[Towarzystwo Bezimienne Kopalń Węgla "Czeladź” Piaski|Towarzystwem Kopalń Węgla w Czeladzi]] | |||
Plik:Janusz Domagalik.jpg|[[Janusz Domagalik]], pisarz, autor książek ''Banda Rudego'' i ''Koniec wakacji'' zekranizowanych przez [[Stanisław Jędryka|Stanisława Jędrykę]] | |||
Plik:Henryk Kuźniak.jpg|[[Henryk Kuźniak]] | |||
</gallery> | |||
*[http://wikizaglebie.pl/wiki/Kategoria:Ludzie_urodzeni_w_Czeladzi Zobacz biogramy osób urodzonych w Czeladzi] | *[http://wikizaglebie.pl/wiki/Kategoria:Ludzie_urodzeni_w_Czeladzi Zobacz biogramy osób urodzonych w Czeladzi] | ||
*[http://wikizaglebie.pl/index.php?title=Kategoria:Ludzie_zwi%C4%85zani_z_Czeladzi%C4%85&action=edit&redlink=1 Zobacz biogramy osób związanych z Czeladzią] | *[http://wikizaglebie.pl/index.php?title=Kategoria:Ludzie_zwi%C4%85zani_z_Czeladzi%C4%85&action=edit&redlink=1 Zobacz biogramy osób związanych z Czeladzią] | ||
==Kultura== | ==Kultura== | ||
[[Plik:Towarzystwo Górniczo Przemysłowe Saturn Kopalnia Saturn 101.JPG|thumb|300px|right|[[Kopalnia "Saturn" (Czeladź)]], obecnie siedziba Galerii Sztuki Współczesnej]] | |||
===Muzea, galerie=== | ===Muzea, galerie=== | ||
*[[Muzeum Saturn w Czeladzi]] | *[[Muzeum Saturn w Czeladzi|Muzeum Saturn]] | ||
*[[Galeria Sztuki Współczesnej "Elektrownia"]] | *[[Galeria Sztuki Współczesnej "Elektrownia" w Czeladzi|Galeria Sztuki Współczesnej "Elektrownia"]] | ||
*[[Spółdzielczy Dom Kultury "Odeon"]] | *[[Spółdzielczy Dom Kultury "Odeon"]] | ||
[[Plik:Czeladź Galeria Elektrownia 001.JPG|400px|right]] | |||
===Biblioteki=== | ===Biblioteki=== | ||
[[Plik:Czeladź3.jpg|thumb| | [[Plik:Czeladź3.jpg|thumb|300px|right|[[Miejska Biblioteka Publiczna im. Marii Nogajowej w Czeladzi]]]] | ||
*[[Miejska Biblioteka Publiczna im. Marii Nogajowej w Czeladzi|Miejska Biblioteka Publiczna im. Marii Nogajowej w Czeladzi i jej filie]] | *[[Miejska Biblioteka Publiczna im. Marii Nogajowej w Czeladzi|Miejska Biblioteka Publiczna im. Marii Nogajowej w Czeladzi i jej filie]] | ||
[[Plik:Czeladź4.jpg|thumb|300px|right|Fontanna z "Aniołami Muzyki" położona poniżej [[Parafia p.w. św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Czeladzi|koscioła Św. Stanisława Biskupa i Męczennika]]]] | |||
===Podania i legendy Czeladzi=== | ===Podania i legendy Czeladzi=== | ||
Linia 107: | Linia 135: | ||
==Gospodarka== | ==Gospodarka== | ||
[...do rozbudowy] | [...do rozbudowy] | ||
==Komunikacja== | ==Komunikacja== | ||
[.. | Zobacz osobne hasło:<br> | ||
*[[Tramwaje elektryczne w Zagłębiu Dąbrowskim S. A.]] | |||
==Dzielnice i osiedla== | ==Dzielnice i osiedla== | ||
[[Plik:Czeladź Piaski stara zabudowa 030.JPG|thumb|300px|right|Czeladź-Piaski]] | |||
*[[Brazylia (Czeladź)|Brazylia]] | *[[Brazylia (Czeladź)|Brazylia]] | ||
*[[Kolonia Małobądz (Czeladź)|Kolonia Małobądz]] | *[[Kolonia Małobądz (Czeladź)|Kolonia Małobądz]] | ||
Linia 116: | Linia 149: | ||
*[[Piaski (Czeladź)|Piaski]] | *[[Piaski (Czeladź)|Piaski]] | ||
== | ==Burmistrzowie Czeladzi== | ||
< | *[[Burmistrzowie Czeladzi]] | ||
==Honorowi obywatele miasta== | |||
Tytuł honorowego obywatela miasta Czeladź został przyznany następującym osobom:<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.czeladz.pl/pl/honorowi-obywatele|tytuł=Honorowi Obywatele|opublikowany=czeladz.pl/|data dostępu=2014-01-20}}</ref> | |||
*[[Józef Piłsudski]] | |||
*[[Bolesław Pieńkowski]] | |||
*[[Edward Rydz-Śmigły]] | |||
*[[Felicjan Sławoj Składkowski]] | |||
*[[Aldebert Valette]] | |||
*[[Jan Kaczmarek]] | |||
*[[Pierre Cucheval]] | |||
*[[Józef Mazur]] | |||
*[[Czesław Słania]] | |||
*[[Michel Flacheron]] | |||
*[[Zygmunt Szkocny]] | |||
*[[Janusz Domagalik]] | |||
*[[Daniel Normand]] | |||
*[[Bernard Briez]] | |||
*[[Sławomir Pietras]] | |||
*[[Tadeusz Stępień]] | |||
*[[Abraham Green]] | |||
*[[Henryk Kuźniak]] | |||
*[[Adam Śmigielski]] | |||
*[[Michał Szczujko]] | |||
*[[Ilona Kuśmierska]] | |||
*[[Halina Normand]] | |||
*[[Ryszard Dudek]] | |||
*[[Freddy Kaczmarek]] | |||
*[[Marie Pascal Salvino]] | |||
==Miasta partnerskie== | ==Miasta partnerskie== | ||
Linia 129: | Linia 189: | ||
==Ciekawostki== | ==Ciekawostki== | ||
[...do rozbudowy] | [...do rozbudowy] | ||
==Czeladź na starych fotografiach i obrazach== | |||
<gallery> | |||
Plik:Czeladź - Dawny Ratusz teraz sąd.jpg|Dawny Ratusz | |||
Plik:Czeladź - Dom-0001.jpg|Czeladzki Dom | |||
Plik:Czeladź - Kamienica przy ul Rynkowej.jpg|Czeladź - Kamienica przy ul. Rynkowej | |||
Plik:Czeladź - Kapliczka przy ulicy Krzywej.jpg|Czeladź - Kapliczka przy ulicy Krzywej | |||
Plik:Czeladź - miasto dawniej.jpg|Budynki przed kościołem | |||
Plik:Czeladź - Stara chałupa.jpg|Stara chałupa | |||
Plik:Czeladź - Stara Karczma stojąca dawniej w rynku.jpg|Stara Karczma stojąca dawniej w rynku | |||
Plik:Czeladź Karczma 1916.JPG|[[1916]] | |||
Plik:Czeladź - Stary domek przy ul Zamurnej.jpg|Stary domek przy ul. Zamurnej | |||
Plik:Czeladź - ul Krzywa - Dom-0002.jpg|ul. Krzywa - Dom | |||
Plik:Czeladź - ul Rynkowa - Dom-0003.jpg|ul. Rynkowa - Dom | |||
Plik:Piaski 1912 A. Bartet.jpg|[[Alexis Bartet]] w [[Piaski (Czeladź)|Piaskach]], 1912 r. | |||
Plik:Brak zdjęcia.jpg|Opis zdjęcia: | |||
</gallery> | |||
Zobacz osobne hasła:<br> | |||
*[[Czeladź na dawnej fotografii (katalog)|Czeladź na starej fotografii]] | |||
*[[Czeladź na dawnej reklamie (katalog)|Czeladź na dawnej reklamie]] | |||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
<gallery> | <gallery> | ||
Plik:Czeladź Marian Kantor Mirski.jpg|[[Czeladź (Marian Kantor-Mirski)]] ([[1992]]) [[Marian Kantor-Mirski]] | Plik:Czeladź Marian Kantor Mirski.jpg|[[Czeladź (Marian Kantor-Mirski)]] ([[1992]]) [[Marian Kantor-Mirski]] | ||
Plik:Czeladź. Opowieść o mieście.jpg | [[Czeladź. Opowieść o mieście]] ([[1993]]) [[Czesława Niemyska-Rączaszkowa]] | Plik:Czeladź. Opowieść o mieście.jpg | [[Czeladź. Opowieść o mieście]] ([[1993]]) [[Czesława Niemyska-Rączaszkowa]] | ||
Plik:Herby i pieczęcie Miasta Czeladź.jpg| [[Herby i pieczęcie Miasta Czeladź]] ([[2010]]) [[Iwona Szaleniec]] | |||
Plik:Przewodnik po Zagłębiu Dąbrowskim.jpg| [[Przewodnik po Zagłębiu Dąbrowskim (1939)]] ([[1939]]) str. 86-87 | |||
Plik:Czeladź Ave Maria - 10 lat festiwalu.jpg|''[[Czeladź. Ave Maria. 10 lat festiwalu]]'' ([[2009]]) | |||
Plik:Czeladzka Mater Dolorosa. Kościół Matki Bożej Bolesnej na Piaskach.jpg|''[[Czeladzka Mater Dolorosa. Kościół Matki Bożej Bolesnej na Piaskach]]'' | |||
Plik:Brak zdjęcia.jpg|''[[Włodarze miasta Czeladź w latach 1915-1939, 1945-2009]]'' | |||
Plik:Historia Czeladzi (1).jpg|''[[Historia Czeladzi (1)]]'' | |||
Plik:Historia Czeladzi (2).jpg|''[[Historia Czeladzi (2)]]'' | |||
Plik:Brak zdjęcia.jpg| | |||
Plik:Z Czeladzi pod Monte Cassino.jpg|''[[Z Czeladzi pod Monte Cassino]]'', ([[2014]]) | |||
Plik:Miasto Czeladź w opowieściach legendarnych i historycznych.jpg|''[[Miasto Czeladź w opowieściach legendarnych i historycznych]]'', ([[2015]]) | |||
Plik:Kopalnia i osiedle robotnicze Saturn - historia, architektura, ludzie.jpg|''[[Kopalnia i osiedle robotnicze "Saturn" - historia, architektura, ludzie]]'', ([[2016]]) | |||
</gallery> | </gallery> | ||
Linia 142: | Linia 233: | ||
==Zobacz też== | ==Zobacz też== | ||
*[[Powiat będziński]] | *[[Powiat będziński]] | ||
*[[M/S Kopalnia Czeladź]] | |||
==Czeladź na filmie== | |||
<videoflash>apXyZmt0xK0</videoflash> <videoflash>ajxARU4KGh8</videoflash> | |||
<videoflash>nG-8uthhddU</videoflash> <videoflash>Kqnz9aEBc-o</videoflash> | |||
==Linki zewnętrzne== | ==Linki zewnętrzne== | ||
*[http://www.czeladz.pl/ Strona internetowa miasta Czeladź] | *[http://www.czeladz.pl/ Strona internetowa miasta Czeladź] | ||
*[http://magazyn.klubzaglebiowski.pl/?page_id=40 Klub Zagłębiowski - magazyn internetowy poświęcony miastom Zagłębia Dąbrowskiego] | *[http://magazyn.klubzaglebiowski.pl/?page_id=40 Klub Zagłębiowski - magazyn internetowy poświęcony miastom Zagłębia Dąbrowskiego] | ||
*[https://www.facebook.com/czeladzkiantykwariat/ Czeladzki Antykwariat] | |||
*[http://www.twojezaglebie.pl/ Strona twojezaglebie.pl - Strona internetowa gazety Twoje Zagłębie] | |||
*[http://www.wiadomoscizaglebia.pl/ Strona internetowa Wiadomości Zagłębia] | |||
==Przypisy== | ==Przypisy== | ||
Linia 152: | Linia 251: | ||
[[Kategoria:Miasta Regionu|Czeladź]] | [[Kategoria:Miasta Regionu|Czeladź]] | ||
[[Kategoria:Nazwy miejscowe związane z powiatem będzińskim|Czeladź]] | [[Kategoria:Nazwy miejscowe związane z powiatem będzińskim|Czeladź]] | ||
[[Kategoria:Nazwy miejscowe|Czeladź]] | [[Kategoria:Nazwy miejscowe w Zagłębiu Dąbrowskim|Czeladź]] |
Aktualna wersja na dzień 09:07, 6 wrz 2022
Czeladź | |||
| |||
Województwo | śląskie | ||
Powiat | będziński | ||
Gmina • rodzaj |
Czeladź miejska | ||
Założono | 1228 | ||
Prawa miejskie | 1262 | ||
Burmistrz | Zbigniew Szaleniec | ||
Powierzchnia | 16,38 km² | ||
Ludność (2010) • liczba • gęstość |
33 556 2048,6 os./km² | ||
Tablice rejestracyjne | SBE | ||
Strona internetowa miasta |
Czeladź - miasto w powiecie będzińskim, najstarsze miasto Zagłębia Dąbrowskiego[1].
Historia
Czeladź szczyci się tym, że jest jednym z najstarszych polskich miast. Historia Czeladzi, podobnie jak Siewierza, związana jest z księstwem siewierskim, do którego przynależała od średniowiecza (od 1177 roku) do 1790 roku.
Księstwo Siewierskie
Pod panowaniem Piastów śląskich
Kroniki wspominają (potrzebne źródło), że Kazimierz II Sprawiedliwy (książę sandomierski, krakowski i mazowiecki), trzymając do chrztu swego chrześniaka: Mieczysława (wg. Przemszy Zielińskiego) lub Kazimierza (wg. wikipedi.org) I księcia opolskiego (był to syn Mieszka I Plątonogiego), darował mu okolice Siewierza (a więc i Czeladź), Bytomia, Oświęcimia i Zatora.
W roku 1241 Czeladź została zniszczona przez Tatarów.
Pod panowaniem biskupów krakowskich
W pierwszej połowie XV wieku miasto oraz całe księstwo siewierskie przechodzi na własność biskupów krakowskich. Do tego czasu i później jeszcze Czeladź była narażona na napady śląskich grasantów. Tak zwane pakta będzińskie, których mocą arcyksiążę austriacki Maksymilian zrzekł się praw do tronu polskiego, były podpisane w roku 1589 nie w Będzinie, ale w Czeladzi, według innych zaś we wsi Starzynie na Śląsku.
Definicja księstwa wg Biblioteki Gazety Wyborczej, Historia Polski, Polska do 1586.
„ | Terytorium historyczne na pograniczu Małopolski i Śląska; w XII w. niewielka kasztelania w ziemi krakowskiej, z grodem w Siewierzu, 1179 przekazana przez Kazimierza II Sprawiedliwego księciu raciborskiemu, Mieszkowi I Plątonogiemu; później należała kolejno do księstw; opolskiego, bytomskiego, świdnickiego, cieszyńskiego; 1443 książę cieszyński, Wacław I, sprzedał tę ziemie biskupowi krakowskiemu Z. Oleśnickiemu, odtąd suwerenne księstwo biskupie; do biskupstwa krakowskiego należały miasta: Siewierz, Czeladź, Koziegłowy, oraz kilkanaście wsi, pozostałe wsie posiadała szlachta, zależna od biskupów i pozbawiona takich praw, jak szlachta w Rzeczypospolitej; 1790 Sejm Czteroletni wcielił księstwo siewierskie do Korony (do województwa krakowskiego; w III rozbiorze (1795) przypadło Prusom jako tzw. Nowy Śląsk, 1807 ofiarowane przez Napoleona I marszałkowi J. Lannesowi [jako księstwo olkusko-siewierskie (red.)], po jego śmierci 1809 włączone do Księstwa Warszawskiego [do departamentu krakowskiego (red.)], 1815 do Królestwa Polskiego [do woj. krakowskiego, ale ze stolicą już w Kielcach, po 1815 województwo krakowskie zostało rozdzielone pomiędzy Rosję i Austrię (red.)]. |
” |
Znani goście odwiedzający miasto
To nadgraniczni położenie Czeladzi sprawia, ze w mieście. Zatrzymują się niezwykli goście: w roku 1655 przez. Czeladź dążą na Kraków Szwedzi, w 1670 zatrzymuje się w niej księżna Eleonora, córka Karola II ks. Mantui. Towarzyszą jej dwie córki: Eleonora i Maria Anna. Pierwsza z nich to przyszła małżonka króla Michała Wiśniowieckiego. Nawiasem należy zauważyć, że Czeladź po wojnach szwedzkich była tak zniszczona, iż przyszła Królowa polska nie miała się gdzie zatrzymać. W roku 1683 Czeladź widziała w swych murach licznych znakomitych gości zagranicznych, którzy tu zjechali się na powitanie Jana Sobieskiego, udającego się na wyprawę wiedeńską. Wreszcie w roku 1697 król August II w drodze do Krakowa witany był w Czeladzi przez burmistrza oracją.
Degradacja miasta Po klęsce powodzi w roku 1736 i grabieży, dokonanej przez wojska rosyjskie w r. 1813 miasto straciło wiele ze swej dawnej świetności. Za udział wielu czeladzian w powstaniu 1863 r. rząd rosyjski ukarał miasto w ten sposób, że je zdegradował do rzędu osad i przyłączył Czeladź do gminy Gzichów. Dopiero podczas I wojny światowej Czeladź znów stała się miastem.
Spory o grunty Osobną kartę w dziejach Czeladzi zajmują spory o grunta graniczne z dziedzicami okolicznych włości - Mieroszewskimi, a później Donnersmarckami. Ze sporów tych, trwających około trzystu lat, czeladzianie wychodzili zwycięsko.
Galeria
Kopalnia "Saturn" na pocztówce sprzed 1914 r.
Kościół parafialny pod wezwaniem Św. Stanisława Biskupa i Męczennika górujący nad okolicą
Most nad Brynicą w Czeladzi, wybudowany sumptem Tow. Górniczo-Przemysłowego "Saturn" przed 1930 rokiem
Nazwa
[...do rozbudowy]
Czeladź pośród miast Zagłębia Dąbrowskiego
Miasto położone na granicy Zagłębia Dąbrowskiego. Wchodzi w skład powiatu będzińskiego. Od wschodniej strony graniczy z Będzinem i Sosnowcem.
Zabytki, szlaki i atrakcje turystyczne
Zabytki
Z dawnych czasów pozostał śliczny domek z podcieniami, dom p. Łakomika z roku 1567, dom przy ul. Rynkowej z pięknymi odrzwiami, w domu tym miała się mieścić świątynia ariańska, do roku 1940 w środku rynku znajdował się dawny ratusz, zbudowany w stylu barokowym.
Dumą Czeladzi jest wspaniały kościół w stylu romańskim, zbudowany w pierwszych latach XX wieku. Świątynia czeladzka pod wezwaniem św. Stanisława biskupa krakowskiego, który według podania miał założyć pierwszy kościół w Czeladzi, jest niewątpliwie najokazalszą świątynią w Zagłębiu.
Pomniki
Przy byłej ulicy Milowickiej znajdował się pomnik ku czci trzech żołnierzy 11 kompani 7 pułku piechoty legionowej, poległych w dniu 10 marca 1919 roku podczas bitwy z oddziałami niemieckimi, które dokonały zbrojnego napadu na magazyny z żywnością. Magazyny te znajdowały się na pobliskiej kopalni „Saturn”, a że były to czasy powojennego niedostatku, zbiedzeni Niemcy zaryzykowali atak, który zakończył się dla nich klęską.
Imprezy cykliczne
Miejsca Pamięci
Czeladzkie biogramy
Czesław Słania, światowej sławy grawer i grafik
Antoni Rączaszek, burmistrz Czeladzi w okresie międzywojennym
Paweł Dehnel, działacz niepodległościowy PPS
Jan Keller, francuski inżynier, związany z Towarzystwem Kopalń Węgla w Czeladzi
Janusz Domagalik, pisarz, autor książek Banda Rudego i Koniec wakacji zekranizowanych przez Stanisława Jędrykę
Kultura
Muzea, galerie
Biblioteki
Podania i legendy Czeladzi
[...do rozbudowy]
Edukacja
[...do rozbudowy]
Religia
Sport
Kluby sportowe
Kluby piłki nożnej
Gospodarka
[...do rozbudowy]
Komunikacja
Zobacz osobne hasło:
Dzielnice i osiedla
Burmistrzowie Czeladzi
Honorowi obywatele miasta
Tytuł honorowego obywatela miasta Czeladź został przyznany następującym osobom:[2]
- Józef Piłsudski
- Bolesław Pieńkowski
- Edward Rydz-Śmigły
- Felicjan Sławoj Składkowski
- Aldebert Valette
- Jan Kaczmarek
- Pierre Cucheval
- Józef Mazur
- Czesław Słania
- Michel Flacheron
- Zygmunt Szkocny
- Janusz Domagalik
- Daniel Normand
- Bernard Briez
- Sławomir Pietras
- Tadeusz Stępień
- Abraham Green
- Henryk Kuźniak
- Adam Śmigielski
- Michał Szczujko
- Ilona Kuśmierska
- Halina Normand
- Ryszard Dudek
- Freddy Kaczmarek
- Marie Pascal Salvino
Miasta partnerskie
Miasta partnerskie Czeladzi:[3]
Ciekawostki
[...do rozbudowy]
Czeladź na starych fotografiach i obrazach
Alexis Bartet w Piaskach, 1912 r.
Zobacz osobne hasła:
Bibliografia
Przewodnik po Zagłębiu Dąbrowskim (1939) (1939) str. 86-87
Zobacz też
Czeladź na filmie
<videoflash>apXyZmt0xK0</videoflash> <videoflash>ajxARU4KGh8</videoflash> <videoflash>nG-8uthhddU</videoflash> <videoflash>Kqnz9aEBc-o</videoflash>
Linki zewnętrzne
- Strona internetowa miasta Czeladź
- Klub Zagłębiowski - magazyn internetowy poświęcony miastom Zagłębia Dąbrowskiego
- Czeladzki Antykwariat
- Strona twojezaglebie.pl - Strona internetowa gazety Twoje Zagłębie
- Strona internetowa Wiadomości Zagłębia
Przypisy
- ↑ Miasto siedmiu stuleci. czeladz.org.pl/. [dostęp 2013-07-21].
- ↑ Honorowi Obywatele. czeladz.pl/. [dostęp 2014-01-20].
- ↑ Miasta partnerskie. Urząd Miasta Czeladź. [dostęp 2013-07-23].