Jan Dorman

Zagłębiowskie Biogramy
Jan Dorman
Imię i nazwisko	Jan Dorman
Data i miejsce urodzenia	11 marca 1912 Sosnowiec
Data i miejsce śmierci	21 lutego 1986 Będzin
Zawód	reżyser teatralny, aktor, plastyk, pedagog, pisarz

Jan Dorman (1912 - 1986) reżyser teatralny, aktor, plastyk, pedagog, pisarz.

Okres sosnowiecki, początki działalności twórczej

Urodził się 11 marca 1912 w Sosnowcu (Dębowa Góra). W latach 1928-1933 był słuchaczem Męskiego Seminarium Nauczycielskiego w Sosnowcu. Następnie pracował jako nauczyciel na Polesiu. Od 1938 do 1939 r. studiował malarstwo w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Już w seminarium nauczycielskim grywał na scenie, reżyserował i tworzył scenografie do spektakli. Zajęcia teatralne z dziećmi prowadził też jako nauczyciel i student.

Wraz z Janiną Kiepurą-Osiecką stworzył w Sosnowcu Międzyszkolny Teatrzyk Dziecka, przekształcony później w Eksperymentalny Teatr Dzieci. 22 grudnia 1945 roku teatrzyk ten pod kierownictwem Dormana wystawił przedstawienie zatytułowane "Malowane dzbanki". Pierwszy spektakl na profesjonalnej scenie również został wystawiony w Sosnowcu w ówczesnym Teatrze Miejskim, dzisiejszym Teatrze Zagłębia. 

Działalność w Będzinie, założenie Teatru Dzieci Zagłębia

Dopiero w roku 1950 Jan Dorman przeniósł się do Będzina, gdzie założył Teatr Dzieci Zagłębia. Do roku 1963 był to lalkowy teatr objazdowy, ale od tego roku Teatr miał już swą własną siedzibę, w której można było realizować najśmielsze pomysły. W 1958 roku Dorman wystawił "Krawca Niteczkę" według Kornela Makuszyńskiego, w którym to spektaklu zrezygnował z parawanu, za którym ukryci są animatorzy lalek. W latach 1965-1973 organizował przeglądy ludowych zespołów kolędników "Herody". Będziński teatr pod jego kierownictwem uchodził za jedną z najbardziej awangardowych scen polskich dla dzieci i młodzieży oraz jedną z najlepszych scen dziecięcych w kraju. W 1978 roku Jan Dorman przeszedł na emeryturę. Zmarł 21 lutego 1986 w Będzinie.

W swoim teatrze stworzył 59 przedstawień, a w 22 innych teatrach przygotował 32 inscenizacje, a także kilka przedstawień dyplomowych i warsztatowych ze studentami wydziału lalkarskiego Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej we Wrocławiu. Do najważniejszych jego inscenizacji należą m.in.: "Która godzina?" Z. Wojciechowskiego (1964), "Szczęśliwy książę" wg Wilde’a (1967), adaptacje Hamleta Szekspira (1968) i "Kubusia Fatalisty" Diderota (1968) oraz jego własne teksty: "Kaczka i Hamlet" oraz "Konik" (1975).

Również najbliższa rodzina Dormana związana była z Teatrem Dzieci Zagłebia. Żona Janina współtworzyła teatr, do 1989 r. zagrała w nim 60 ról, była asystentem reżysera i sama reżyserowała. Dwaj synowie już jako dzieci grali na scenie. Jacek współpracował m.in. przy tworzeniu scenografii, drugi syn jeździł teatralnym autobusem. Iwona Dowsilas przygotowywała opracowania muzyczne spektakli. W 1998 r. założyła Fundację im. Jana Dormana.

Nagrody i wyróżnienia

Za swoją pracę artystyczną i społeczną był wielokrotnie nagradzany i odznaczany, a przez Radę Miasta Będzina został wpisany do Księgi Ludzi Zasłużonych dla miasta Będzina. W marcu 1996 r. Teatr Dzieci Zagłębia w Będzinie przyjął imię swego założyciela i twórcy.

Biogram opracował: Piotr Dudała

źródło: www.teatr.bedzin.pl

Spektakle:

Międzyszkolny Teatr Dziecka

• "Malowane Dzbanki" (premiera 22 grudnia 1945)

Eksperymentalny Teatr Dzieci

• "Awantury z ogniem" Anny Świrszczyńskiej (1950)

Teatr Dzieci Zagłębia

• "Krawiec Niteczka" (1956, inne źródło: 1958) wg Kornela Makuszyńskiego
• „Sen nocy letniej” (1965)
• „Dyl Sowizdrzał” (1965)
• „Czarodziejski bęben” (1965)
• „Zimowa przygoda” (1965)
• „Koziołek Matołek” (1965)
• „Przygody Wiercipięty” (1965)
• „Która godzina” (1965)
• „Cztery mile za piec” (1965)
• „Pierwszy Przegląd Herodów” (6 stycznia 1965)
• "Kaczka i Hamlet" (1968)
• Pierwszy "Przegląd Teatrów Lalkowych" (1970)

Inne teatry

• "Która godzina?" Z. Wojciechowskiego (1964)
• "Niezwykła przygoda Pana Kleksa" (1966, Teatr Groteska w Krakowie)
• "Szczęśliwy książę" wg Wilde’a (1967)
• "Hamlet" Szekspira (1968)
• "Kubuś Fatalista" Diderota (1968)
• "Kandyd" Woltera (1972)
• "Choinka futurystów lub Kolej na bunt przedmiotów" (1973, Festiwal Teatrów Lalek w Opolu)
• "Konik" (1975)
• "Szkoła błaznów" Michela de Ghelderode (1981, Wrocław)
• "Publiczność" Federica Garcii Lorki (1984, Wrocław)
• "Powiedz, że jestem" Hanny Krall (1985, Wrocław)
• "Noc Walpurgii" (1986, Jelenia Góra)