Tekst źródłowy strony Dworzec kolejowy Sosnowiec Główny

[[Plik:Sosnowiec Dworzec Kolejowy Sosnowiec Główny 001.JPG|thumb|400px|Foto: Dariusz JUREK]]
[[Plik:Sosnowiec Dworzec Kolejowy Sosnowiec Główny 002.JPG|thumb|400px|Foto: Dariusz JUREK]]
W związku z uruchomieniem linii kolejowej z [[Ząbkowice (Dąbrowa Górnicza)|Ząbkowic]] do Katowic, będącej odgałęzieniem [[Kolej Warszawsko-Wiedeńska w Zagłębiu Dąbrowskim|Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej]], wybudowano we wsi [[Sosnowiec]] dworzec kolejowy ([[1859]]), a następnie komorę celną ([[1860]]). Powstanie nadgranicznej stacji kolejowej w [[Sosnowiec|Sosnowcu]] zadecydowało o jego przyspieszonym rozwoju. W okolicy dworca budowano liczne hotele, banki, domy spedycyjne, kantory wymiany walut. Zakładano placówki handlowe i usługowe, a jego okazały gmach, wraz z otaczającym go placem, stał się centralnym punktem tworzącego się miasta.
Ogromny, jak na owe czasy, neoklasyczny budynek dworca spełniał wiele funkcji i należał do najbardziej reprezentacyjnych obiektów przy trasie [[Kolej Warszawsko-Wiedeńska w Zagłębiu Dąbrowskim|kolei warszawsko-wiedeńskiej]]. W jego zabudowaniach znajdowały się m.in. pokoje gościnne i restauracja.
Przed pierwszą wojną światową bryła dworca częściowo uległa zmianie. W miejsce prawej pierzei dobudowano halę główną i nowe wejście. Taka forma architektoniczna przetrwała do czasów współczesnych. W latach 70. XX wieku, w ramach przebudowy centrum, wyburzono część starej zabudowy dworca od strony północno-wschodniej.
Postawiono natomiast budynek ośrodka obliczeniowego PKP "Informatyka". Jednocześnie zmianie uległ wystrój holu i peronów. Wtedy także naprzeciw głównego wejścia do hali dworcowej wybudowano przejście podziemne, łączące obie strony ówczesnej ul. Czerwonego Zagłębia. Na przełomie tysiącleci gmach dworca poddano gruntownej modernizacji. Pod jego bryłą dokonano połączenia dotychczas dwu odrębnych ciągów pieszych w jeden handlowy pasaż, który ma swój początek przy ul. Warszawskiej, następnie przebiega pod ulicą 3 Maja, gmachem dworca, peronami i torowiskiem aż po zabudowania osiedla Kilińskiego. W nowej, podziemnej kondygnacji dworca, poza połączeniem tuneli, usytuowano liczne pomieszczenia dla podróżnych. Całkowicie zmieniono wystrój wnętrza i odnowiono elewację. Dworzec kolejowy, stojący w [[Sosnowiec|Sosnowcu]] przez blisko 150 lat, był niemym świadkiem wydarzeń o randze historycznej. Tutaj, w nocy z [[6 lutego|6]] na [[7 lutego]] [[l863]] r., toczyły się walki powstańcze. Oddział [[Apolinary Kurowski|Apolinarego Kurowskiego]] zaatakował rosyjską straż graniczną, zabarykadowaną w pomieszczeniach dworca i komory celnej. Wielogodzinna walka zakotwiczyła się zwycięstwem powstańców. Wydarzenie to upamiętnia, wmurowana w ścianę budynku dworca, tablica, ufundowana przez mieszkańców Sosnowca w lutym [[1998]] r.


==Historia==
Geneza powstanie odnogi ząbkowicko-katowickiej DŻWW i budowy dworca kolejowego w [[Sosnowiec|Sosnowcu]]:

'''Artykuł okolicznościowy napisany z okazji 150-lecia dworca kolejowego Sosnowiec Główny:'''

"Nie upłynęło jeszcze zbyt wiele czasu kiedy zastanawiano się nad tym, czy budowana w Królestwie Polskim kolej ma mieć napęd konny, czy raczej parowy?

Na szczęście nie wystraszono się nowoczesnej technologii i otwarta w [[1848]] roku [[Kolej Warszawsko-Wiedeńska w Zagłębiu Dąbrowskim|Kolej Żelazna Warszawsko-Wiedeńska]] była wielkim sukcesem inwestycyjnym który przyczynił się do znacznego rozwoju gospodarczego obszarów przez które przebiegała.

Rozwój transportu kolejowego następował jednak bardzo żywiołowo. Wprowadzano coraz cięższe lokomotywy i wagony które umożliwiały zwiększenie tonażu przewożonych towarów.


Już wkrótce okazało się, że szyny położone na „Wiedence” są zbyt słabe wobec nowych obciążeń. Podobnie było także z obiektami inżynieryjnymi. Wcześniejsze, drewniane mosty należało zastąpić metalowymi. Te i jeszcze inne inne powody spowodowały, że zarządzana przez państwo linia kolejowa zaczęła przynosić straty. W takiej sytuacji postanowiono wydzierżawić ją na określonych warunkach prywatnym przedsiębiorcom, którzy mieli podjąć się nie tylko modernizacji całej istniejącej już trasy, ale także mieli wybudować dodatkową odnogę łączącą bezpośrednio Rosję z Prusami.

Dotychczas ruch pasażerski, oraz transport towarów pomiędzy tymi państwami musiał odbywać się tranzytem przez terytorium Austrii, co powodowało określone utrudnienia formalne (dodatkowe przejścia graniczne), oraz znaczną stratę czasu.

Po rozważeniu kilku koncepcji wybrano projekt łączący [[Ząbkowice (Kolej Żelazna Warszawsko-Wiedeńska) z Szopienicami (Kolej Górnośląska). Postanowiono wybudować nowe stacje w [[Dworzec kolejowy Dąbrowa Górnicza|Dąbrowie Górniczej]] i [[Dworzec kolejowy Będzin|Będzinie]]. W [[Sosnowiec|Sosnowcu]] (Sosnowicach) planowano wybudować praktycznie w „szczerym polu” ogromną stację graniczną, wraz z komorą celną i obiektami technicznymi.

[[Plik:Sosnowiec Gł, dworzec kolejowy na pocztówce 001.jpg|thumb|left|420px|Sosnowiec Gł, dworzec kolejowy na dawnej pocztówce]]

Rozmach i tempo inwestycji powinno być wzorem dla współczesnych budowniczych. Plany budowy sporządzono zimą na przełomie [[1857]]/[[1858]]. Wiosną [[1858]] rozpoczęto prace terenowe które po kilkunastu miesiącach pozwoliły na uroczyste otwarcie nowego międzynarodowego połączenia kolejowego.

W dniu [[24 sierpnia]] do [[Sosnowiec|Sosnowca]] (Sosnowic) dotarły dwa udekorowane pociągi specjalne, jeden z Warszawy, a drugi z Wrocławia wiozące znamienitych gości mających oficjalnie dokonać otwarcia linii kolejowej.
W uroczystościach tych ze strony rosyjskiej uczestniczył Namiestnik Królestwa Polskiego Gorczakow. Prusy reprezentował minister handlu, a obu dostojnikom towarzyszyło znaczne grono urzędników i zaproszonych gości. Było to także niezwykłe wydarzenie dla mieszkańców okolicznych osad którzy zapewne także licznie na nie przybyli.



Zamieszczony w Tygodniku Ilustrowanym (z września [[1859]]) drzeworyt przedstawia przebieg tej uroczystości, a zamieszony poniżej tekst pochodzący z tego samego czasopisma (pisownia oryginalna) opisuje znaczenie tej odnogi kolejowej.

[[Plik:Tygodnik Ilustrowany 1859 .jpg|thumb|400px|]]

'''''ODNOGA DROGI ŻELAZNEJ WARSZAWSKO-WIEDEŃSKIEJ pod nazwą ZĄBKOWICKO-KOTOWICKIEJ'''''


'''''„W d. [[24 sierpnia]] r. b. odbytą została inauguracya drogi żelaznéj ząbkowicko-Kotowickiéj, o czém dzienniki warszawskie w swoim czasie szczegółowo doniosły. Podając przeto w Tygodniku naszym drzeworyt uroczystość tę przedstawiający, powiemy tylko słów kilka o saméj drodze i korzyściach jaką ona dla publiczności przyniesie.'''''

'''''Kolej ząbkowicko-Kotowicka, (niewłaściwie katowicką, z niemiecka od Katowitz, nazywana) łączy bezpośrednio naszą drogę warszawsko-wiedeńską z drogami pruskiemi, a tym sposobem nietylko że skraca drogę w tym kierunku o 2 i pół mili blizko, gdyż nie ma już potrzeby przejeżdzania przez [[Dworzec kolejowy Sosnowiec Maczki|stacyą Granica]] i część państwa austryackiego, ze Szczakowy do Mysłowic, ale co daleko ważniejsze, uchyla stratę czasu i uciążliwą ekspedycyą na granicy austryackiéj.'''''

'''''Dawniéj wyjeżdzało się z Warszawy o godzinie 5 i pół po południu do [[Dworzec kolejowy Sosnowiec Maczki|Granicy]]: tam około 3ch godzin nocną porą trzeba było zajmować się ekspedycyą pakunków, kupnem biletów i załatwianiem przepisów celnych i paszportowych. Po przybyciu z [[Dworzec kolejowy Sosnowiec Maczki|Granicy]] do Szczakowy, w kilka minut, znowu nowa zwłoka, skutkiem której często bardzo nie trafiano już na pociąg szlązki, odchodzący z Mysłowic o godzinie 6éj rano: kto zaś pociągiem tym mógł w dalszą puścić się podróż, przybywał do Wrocławia o godzinie 12éj w poludnie i tam musiał oczekiwać do godziny 9 i pół wieczór, na pociąg do Berlina lub Drezna idący.'''''

'''''Po otwarciu zaś drogi ząbkowicko-Kotowickiéj dla użytku publicznego, co nastąpiło [[26 sierpnia]] r. b., wyjeżdża się z Warszawy o 6éj rano, staje się w Sosnowicach o 2éj po południu, w Kotowicach o 3éj minut 10, w Wrocławiu o 9éj wieczór, a na drugi dzień o 5éj dojeżdża się do Berlina. Zyskuje się zatém 12 godzin czasu i unika utrudnień jaki z przejazdem przez granicę austryacką były połączone. Do Drezna przyjeżdża się o 4éj nazajutrz.'''''

'''''Oprócz téj ważnéj korzyści dla podróżujących i handlu, nowa ta droga, przechodząc przez bogate pokłady węgla kamiennego w [[Dąbrowa Górnicza|Dąbrowie]], ułatwi jego transport, a tém samém obniży cenę tego paliwa w okolicach najbardziéj go potrzebujących. Oto są dogodności wynikłe z otworzenia téj koommunikacyi; teraz wracamy do saméj drogi.'''''

[[Plik:Tygodnik Ilustrowany 1859 (drzeworyt).jpg|thumb|300px|]]

'''''Ma ona długości z [[Ząbkowice (Dąbrowa Górnicza)|Ząbkowic]] do granicy pruskiéj 16 wiorst i 214 sażeni. Kierunek jéj jest taki: oddziela się po prawéj stronie od linii głównej [[Kolej Warszawsko-Wiedeńska w Zagłębiu Dąbrowskim|drogi żelaznéj warszawsko-wiedeńskiéj]], prowadząc prosto do [[Dworzec kolejowy Dąbrowa Górnicza|stacyi Dąbrowa]], w którem to miejscu drogi boczne, wykonane przez wydział górnictwa kosztem rządu, łączą ją z tamtecznemi kopalniami węgla kamiennego, jak [[Kopalnia "Reden" (Dąbrowa Górnicza)|Reden]], Ksawery i inne. Dla przebycia góry pod [[Będzin|Będzinem]] wykopano przekop do 25 stóp głęboki; ztąd idzie droga przez dolinę [[Czarna Przemsza|Czarnej Przemszy]], niedaleko wsi [[Sielec (Sosnowiec)|Sielec]] przecina rzekę mostem żelaznym, wykonanym w zakładach Hr. Andrzeja Zamojskiego i ztąd zwraca się na wschód do [[Sosnowiec|Sosnowic]], osady na granicy Pruss położonéj, do [[Sielec (Sosnowiec)|Sielca]] należącéj, gdzie stanęła stacya pograniczna.'''''
'''''Most, cały z żelaza, na rzece [[Brynica|Brynicy]], stanowiący [[Granica Zagłębiowsko-Śląska|granicę między królestwem a Prusami]], wystawionym został kosztem wspólnym [[Kolej Warszawsko-Wiedeńska w Zagłębiu Dąbrowskim||drogi żelaznéj warszawsko-wiedeńskiej]] i drogi górno-szlązkiéj.'''''

'''''Na stacyi [[Dworzec kolejowy Dąbrowa Górnicza|Dąbrowa]] stanął tylko niewielki budynek stacyjny, połączony ze składem towarowym, oraz domek mieszkalny dla officyalistów miejscowych; w [[Sosnowiec|Sosnowicach]] zaś postawiono obszerny dworzec, mieszczący w sobie pokoje dla Najdostojniejszych Osób, sale 1éj, 2éj i 3éj klassy, lokal dla ekspedycyi celnéj, biuro paszportowe i różne mieszkania. Oprócz tego znajduje się tam jeszcze dom mieszkalny dla niższéj służby, szopa na parowozy i wagony, pomost obrotowy i t. d. Budowle dla wydziału celnego, co nim nastąpi, w tymczasowém zabudowaniu czynności celne się odbywają”.'''''


Można zatem z całą pewnością przyjąć, że data [[24 sierpnia]] [[1859]] roku jest datą narodzin przyszłego miasta [[Sosnowiec|Sosnowca]]. To właśnie kolej spowodowała, że wokół dworca następowała integracja okolicznych osad fabrycznych i majątków ziemskich, które w przyszłości zostaną dzielnicami młodego i rozwijającego się w niebywałym tempie miasta.

Synergia przemysłu i kolei ([[1848]], [[1859]], [[1885]]-[[1887]]) która produkty tegoż przemysłu mogła teraz przewieść na nieograniczone rynki zbytu spowodowała niesamowity impuls który w sposób iście „amerykański” spowodował rozwój nie tylko obszarów dzisiejszego [[Sosnowiec|Sosnowca]], ale tego fragmentu Zachodniej Małopolski który wkrótce przybierze imię [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębia Dąbrowskiego]]".

''(Fragment opracowania „Kolejowa historia” – '''autor Dariusz Jurek''')''

http://www.zaglebiedabrowskie.org//articles.php?article_id=107

==Galeria==
<gallery>
Plik:Pocztowka sosnowiec dworzec glowny 0001.jpg|Widok dworca głównego
Plik:Pocztowka sosnowiec dworzec glowny 0002.jpg|Widok dworca głównego
Plik:Pocztowka sosnowiec dworzec glowny 0003.jpg|Widok dworca głównego
Plik:Sosnowiec Dworzec Kolejowy Sosnowiec Główny 003.JPG
Plik:Sosnowiec Dworzec Kolejowy Sosnowiec Główny 004.JPG
Plik:Sosnowiec Dworzec Kolejowy Sosnowiec Główny 005.JPG
Plik:Sosnowiec Dworzec Kolejowy Sosnowiec Główny 006.JPG
Plik:Sosnowiec Dworzec Kolejowy Sosnowiec Główny 007.JPG
Plik:Sosnowiec Dworzec Kolejowy Sosnowiec Główny 008.JPG
Plik:Sosnowiec Dworzec Kolejowy Sosnowiec Główny 009.JPG
Plik:Sosnowiec Dworzec Kolejowy Sosnowiec Główny 010.JPG
Plik:Sosnowiec Dworzec Kolejowy Sosnowiec Główny 011.JPG
Plik:Sosnowiec Dworzec Kolejowy Sosnowiec Główny 012.JPG
</gallery>


[[Kategoria:Zabytki|Sosnowiec, Dworzec kolejowy Sosnowiec Główny]]
[[Kategoria:Zabytki techniki|Sosnowiec, Dworzec kolejowy Sosnowiec Główny]]
[[Kategoria:Zabytki Sosnowca|Dworzec kolejowy Sosnowiec Główny]]
[[Kategoria:Zabytki techniki Sosnowca|Dworzec kolejowy Sosnowiec Główny]]
[[Kategoria:Kolej w Zagłębiu Dąbrowskim|Dworzec kolejowy Sosnowiec Główny]]
[[Kategoria:Kolej Warszawsko-Wiedeńska w Zagłębiu Dąbrowskim|Dworzec kolejowy Sosnowiec Główny]]
[[Kategoria:Dworce, stacje i przystanki kolejowe|Sosnowiec Główny]]