Tekst źródłowy strony Gmina Olkusko-Siewierska

{{Dawna gmina infobox
 |Gmina=Olkusko-Siewierska
 |lata_istnienia=1919-39 i 1946-49<ref name="ciąg">Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. kieleckiego; w czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską; w czasie II wojny światowej oraz tuż po niej przejściowo pod nazwą ''[[gmina Strzemieszyce Wielkie|gmina Strzemieszyce]]''.</ref>
 |herb_gminy=
 |flaga_gminy=
 |mapa_powiatu=
 |rozmiar_mapki=
 |mapka=
 |województwo=1919-39: [[województwo kieleckie (II Rzeczpospolita)|kieleckie (II RP)]]<br />1946-49: [[województwo śląskie|śląskie]]
 |powiat=[[powiat będziński|będziński]]
 |siedziba_gminy=[[Strzemieszyce Wielkie|Strzemieszyce]]
 |rodzaj_gminy=wiejska
 |rok_powierzchnia=
 |powierzchnia=
 |rok_gromady=
 |gromady=
 |rok_zaludnienie=
 |populacja=
 |gęstość=
}}
'''Gmina Olkusko-Siewierska''' – dawna zbiorowa [[gmina wiejska]], istniejąca od początku [[XIX wiek]]u do końca [[1949]] roku<ref name=autonazwa1>{{Dziennik Ustaw|rok=1950|numer=3|pozycja=24}}</ref> w [[województwo kieleckie (II Rzeczpospolita)|woj. kieleckim]] i [[województwo śląskie|woj. śląskim]]. Siedzibą gminy były [[Strzemieszyce Wielkie|Strzemieszyce]]. Jednostka obejmowała miejscowości leżące obecnie na terenie miast [[Dąbrowa Górnicza]] (Gołonóg, Strzemieszyce, Ząbkowice) i [[Sosnowiec]] (Zagórze, Kazimierz Górniczy, Porąbka, Maczki). Na uwagę zasługuje fakt że wbrew nazwie ani [[Olkusz]] ani [[Siewierz]] nie wchodziły w skład gminy.

== Królestwo Polskie ==
Początki istnienia gminy przypadają na okres istnienia Księstwa Warszawskiego. Dekret z 23 lutego [[1809]] roku dopuszczał istnienie gminy zbiorowej, złożonej z kilku przyległych gmin lub gromad. Na zasięg terytorialny gminy wpływ miała tradycja administracyjna (w jej skład weszła większość miejscowości należących niegdyś do [[Księstwo siewierskie|Księstwa siewierskiego]]) oraz czynnik gospodarczy, jakim był rozwój przemysłu na przełomie XVIII i XIX wieku. Zgodnie z ukazem z [[30 maja]] [[1818]] roku w każdej gminie działał wójt, jako ostatnie ogniwo administracji krajowej, który wykonywał rozkazy rządowe. W gminie zbiorowej w każdej wsi był sołtys. Zgodnie z ukazem z 3 marca [[1859]] r. ich wyboru wójta i sołtysa dokonywali mieszkańcy wsi spośród siebie, a zatwierdzali naczelnicy powiatowi. Wójt był organem samorządu gminnego i organem wykonawczym administracji rządowej.

Gmina objęła swym zasięgiem prawie całe Zagłębie Dąbrowskie z wyjątkiem części południowej ([[Będzin]]a, [[Grodziec (Będzin)|Grodźca]], [[Czeladź (miasto)|Czeladzi]], [[Sosnowiec|Sosnowca]], [[Zagórze (Sosnowiec)|Zagórza]] i [[Niwka (Sosnowiec)|Niwki]]). Siedzibą wójta była od chwili powstania gminy aż do [[1864]] roku wieś Dąbrowa. W okresie Księstwa Warszawskiego gmina leżała w powiecie siewierskim, departamencie krakowskim, następnie weszła w skład Królestwa Polskiego. 

W [[1816]] r. województwo krakowskie podzielono na cztery obwody: kielecki, stopnicki, miechowski i olkuski z komisarzami obwodowymi na czele. Gmina olkusko-siewierska znalazła się w obwodzie olkuskim. W [[1842]] r. w miejsce zniesionego województwa krakowskiego powstała gubernia kielecka, a obwód olkuski przemianowano na powiat. W latach [[1845]]-[[1867]] gmina olkusko-siewierska znajdowała się w guberni radomskiej i podlegała naczelnikowi powiatu olkuskiego. W tym czasie obejmowała ona swym zasięgiem terytorialnym około 50 miejscowości. Podział gminy na mniejsze jednostki administracyjne nastąpił w roku [[1864]]. Za [[Królestwo Kongresowe|Królestwa Polskiego]] gmina należała do [[powiat będziński|powiatu będzińskiego]] w [[gubernia piotrkowska|guberni piotrkowskiej]]<ref>Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, str. 279)</ref><ref>Postanowienie z 29 grudnia 1867 (10 stycznia 1868), ogłoszone 8 (20) lutego 1868 (Dziennik Praw, rok 1868, tom 67, nr 228, str. 359)</ref>. 

Nazwa gminy olkusko-siewierskiej utrzymała się przy niewielkiej grupie wsi, w skład której weszły: Gołonóg, Ząbkowice, Strzemieszyce Wielkie i Małe, Maczki, Porąbka oraz Niemce. Siedziba gminy przeniesiona została do Strzemieszyc Wielkich, następnie w [[1867]] roku do Gołonoga, a cała gmina weszła w skład nowo utworzonego [[powiat będziński|powiatu będzińskiego]] w guberni piotrkowskiej. Ten stan przetrwał aż do [[1914]] roku. 

W [[1912]] gmina olkusko-siewierska (z siedzibą w [[Gołonóg (Dąbrowa Górnicza)|Gołonogu]]) liczy 26 236 mieszkańców i obejmuje:
* [[Gołonóg (Dąbrowa Górnicza)|Gołonóg]]
* [[Porąbka (Sosnowiec)|Porąbkę]]
* [[Strzemieszyce Wielkie]]
* [[Strzemieszyce]] folwark
* [[Ząbkowice]].

Gmina została zlikwidowana przez okupantów w latach [[1914]]-[[1915]]. Jej część znalazła się w obrębie nowo utworzonego przez okupantów austriackich powiatu dąbrowskiego na terenie m.in. gmin: Gołonóg i Strzemieszyce.

== II Rzeczpospolita ==
W [[1919]] roku powstał w w [[województwo kieleckie (II Rzeczpospolita)|woj. kieleckim]] [[powiat będziński|powiat będzińsko-dąbrowski]] (przemianowany na będziński) z 23 gminami, w tym olkusko-siewierską.

Po wydzieleniu z powiatu będzińskiego w [[1924]] r. powiatu zawierciańskiego, gmina olkusko-siewierska została jedną z 9 gmin wiejskich Jej urząd znajdował się w Strzemieszycach Wielkich.

W [[1928]] zajmuje 16 758 mórg i liczy 37 150 mieszk. Składa się z 7 wsi z koloniami:
* [[Strzemieszyce Wielkie]] (z kol. Ciernica, Przełajka, Mojchowizna, Ostrowy i Grabocin)
* [[Strzemieszyce Małe]] (z kol. [[Zakawie]] i [[Lipówka (Dąbrowa Górnicza)|Lipówka]])
* [[Strzemieszyce-Folwark]]
* [[Gołonóg (Dąbrowa Górnicza)|Gołonóg]] (z kol. Laski, [[Tworzeń]], [[Łęknice]], [[Piekło (Dąbrowa Górnicza)|Piekło]], Stara Wieś, Krasowa, Babia Ława, Zając, Podłosie, Działki, Stacja, Dziewiąty, [[Trzydziesty]] i Jamki)
* [[Ząbkowice]] (z kol. Starosiedle)
* [[Porąbka (Sosnowiec)|Porąbka]] (z kol. [[Kazimierz Górniczy|Kazimierz]], Pekin, Zawodzie, Juliusz, Czarne Morze, Szmejka, [[Maczki]])
* [[Ostrowy Górnicze|Niemce]] (z kol. Feliks).

== PRL ==
Według publikacji z 1946 roku<ref>Podział administracyjny województwa śląsko-dąbrowskiego wraz ze skorowidzem gmin i gromad (stan z dnia 1 stycznia 1946) wydany przez Wydawnictwa Instytutu Śląskiego w 1947</ref> roku tuż po wojnie istniała [[gmina Strzemieszyce Wielkie|gmina Strzemieszyce]]<ref>Składająca się z 9 gromad: Grabocin, Kazimierz, Maczki, Niemce, Ostrowy, Porąbka, Strzemieszyce Małe, Strzemieszyce Wielkie i Strzemieszyce Folwark</ref>, jako pozostałość po jednostce utworzonej za okupacji hitlerowskiej w miejsce dotychczasowej gminy Olkusko-Siewierskiej<ref>[http://www.dabrowag.yoyo.pl/dawniej/represje.htm Organizacja i represje władzy okupacyjnej]</ref>. Ostatecznie powrócono do przedwojennego podziału administracyjnego, a więc powrócono do nazwy ''gmina Olkusko-Siewierska'' (gminę Strzemieszyce Wielkie aktywowano formalnie dopiero w 1950 roku<ref name=autonazwa1 />). Jednostka znajdowała się od [[18 sierpnia]] [[1945]] wraz z całym powiatem będzińskim w [[województwo śląskie|woj. śląskim]]<ref>{{Dziennik Ustaw|rok=1945|numer=27|pozycja=167}}</ref>.

[[1 stycznia]] [[1950]] roku jednostka zostaje zniesiona, a jej obszar włączony głównie do [[gmina Strzemieszyce Wielkie|gminy Strzemieszyce Wielkie]], a także częściowo do gmin [[gmina Gołonóg|Gołonóg]], [[gmina Ząbkowice|Ząbkowice]] i [[gmina Kazimierz (województwo stalinogrodzkie)|Kazimierz]]<ref name=autonazwa1 />. 

{{Przypisy}}